Tien jaar Cidade de Deus

Het is december 2002, een warme zomerse dag. Na een middag loom in het Ibirapuera-park in São Paulo te hebben rondgehangen nemen mijn vrienden mij mee de stad in. Ze hebben een verrassing voor mij in petto. We nemen de bus, die ons door het chaotische stadsverkeer naar de Avenida Paulista zal vervoeren. Vervoeren, dat is voor mij nog altijd de beste benaming van deze vorm van openbaar vervoer in São Paulo. Opeengepakt in een veel te smalle ruimte verplaatst de naar metaal en zweet stinkende stadsbus ons met horten en stoten naar de bestemming. De chauffeur neemt letterlijk zijn ruimte in tussen het vele blik dat de straten van deze stad bevolkt. Als er maar even ruimte is geeft hij een dot gas waardoor het voertuig onder luid gebonk van de motor vooruit wordt gekatapuliseerd, om vervolgens vol op de rem te trappen om te stoppen voor een auto voor ons.  Of natuurlijk voor een bushalte, die door al dit geraas en gerem altijd weer onverwachts komt.
We stappen uit bij metrostation Consolação en lopen de Rua Augusta op om ergens een pizza te gaan scoren. Inmiddels een van de hipste straten van São Paulo, maar tien jaar geleden nog een beetje groezelig. De sfeer op straat is die dag echter zeer ontspannen. Iedereen lijkt er een prima werkdag op te hebben zitten en neemt er de tijd voor om nog een beetje rond te hangen. Voor mij ook even een moment van rust na een week werkbesprekingen met mensenrechtenorganisaties en overheden over het politiegeweld en doodseskaders in deze wereldstad. Even geen verhalen over moord, bedreigingen, verdwaalde kogels en andere narigheid aan mijn hoofd.

We gaan naar de film, weet Daniel mij te vertellen. "Cidade de Deus" draait. Hét bioscoopsucces van Brazilië dat jaar. Ik had er thuis in Nederland al iets over gelezen en reeds besloten 'm in 2003 in een Haagse bioscoop te gaan bekijken. Maar dit was natuurlijk nog veel mooier! Juist deze film, in deze stad, in een Braziliaans filmhuis te kunnen zien. Ik voelde me geprivilegieerd.
En het moet gezegd, een ervaring was het! Bijna twee uur heb ik daar in die bioscoopzaal aan de Rua de Consolação zitten te genieten van de uitbundige wijze waarop de paulistanos de film van instemmend commentaar voorzagen. Ik voelde me meegezogen in een carrousel van beelden en geluiden op het doek, waarvan ik de helft wegens de gebezigde straattaal van Rio de Janeiro niet verstond, maar die opmakend uit de hilarische reacties om mij heen om te smullen moeten zijn geweest.
'Cidade de Deus' is het tragische verhaal van de opkomst en verval van de sociale nieuwbouwwijk in de stad Rio de Janeiro met de naam Cidade de Deus, die langzaamaan wordt gedomineerd door de elkaar naar het leven staande drugsbendes en de even criminele rol die de politie in dat geheel speelt. Het is onder andere het tragische verhaal van de eerlijke busschauffeur Mané Galinha, die uit wraak verwordt tot een van de grote bendeleiders van de wijk en het daar moet opnemen tegen de bende rond concurrent op de cocainemarkt, Zé Pequeno. In deze orgie van geweld wordt het verhaal verteld van de fotograaf Buscapé, die op alle mogelijke manieren probeert zich aan de zuigende kracht van de drugsbendes te onttrekken.
Als de film uit is staan we in een pikdonkere stad. De adrenaline giert me nog door de keel en ik voel me opeens niet helemaal meer zo senang op straat. Het stinkt naar uitlaatgassen en straatafval, het verkeerslawaai werkt me op m''n zenuwen. Aan de wandeling naar mijn hotel, tien minuten daar vandaan, lijkt geen einde te komen. Ik voel de dreiging die van de stad uitgaat en pas op mijn hotelkamer kom ik met een verkoelende Brahma Chopp enigszins tot rust.

Felix Lima/Folhapress

De film 'Cidade de Deus' viert vandaag haar tiende verjaardag. Voor de kwaliteitskrant Folha de São Paulo een mooie gelegenheid om bij de film stil te staan en te bekijken hoe het de dertig niet-professionele kindersterren van weleer in de dagelijkse praktijk is vergaan. Een van haar medewerkers (Luciano Vidigal) heeft er een documentaire over gemaakt. De helft van de jongens is daadwerkelijk verder gegaan als acteur in films en televisieseris. De andere helft haalde het niet. Ze dromen nog wel eens van een carriere als acteur, maar hebben die kans niet kunnen grijpen. Zoals de nu achttien-jarige Felipe Paulino (foto). In de film het kleinde jongetje dat door bendeleider Ze Pequeno voor straf een kogel in zijn voet krijgt geschoten, een van de meest weerzinwekkende scenes. Nu is Felipe een leerling in een hotel in Rio de Janeiro.
Voor een van de jongens echter werd de filmische werkelijkheid van Cidade de Deus tragische realiteit. Hij raakte verstrikt in een drugsbende. Er is tot op de dag van vandaag niets meer van hem vernomen. Opgenomen in het alledaagse drugsgeweld van Rio de Janeiro en sinds kort simpelweg uit de maatschappij "verdwenen".


http://www1.folha.uol.com.br/ilustrada/1082097-apos-10-anos-metade-do-elenco-de-cidade-de-deus-desistiu-de-atuar.shtml