Nieuwe terrorismewetgeving in de maak

Met het WK voetbal en de Olympische Spelen in zicht maakt Brazilië zich ook juridisch op voor het bestrijden van een fenomeen dat onvermijdelijk met het organiseren van dergelijke mondiale evenementen verbonden is, het gevaar van een terroristische aanslag.
Anders dan in buurland Argentinië heeft Brazilië de afgelopen drie decennia op dit gebied goddank geen enkele ervaring meer opgedaan. De laatste terroristische aanslag dateert alweer van 1981 toen in Rio de Janeiro, op de avond voor de Dag van de Arbeid, een bom ontplofte bij het conferentiecentrum Riocentro. Naar nu blijkt een actie in opdracht van de hardliners binnen de toendertijd militaire machthebbers, in een poging meer de gematigde krachten binnen de Braziliaanse strijdkrachten op andere gedachten te brengen met betrekking tot de bestrijding van linksdenkend Brazilië.
In mei dit jaar zal een groep gerenommeerde Braziliaanse juristen aan de voorzitter van de senaat een voorstel voor aparte anti-terrorismewetgeving overhandigen, ter vervanging van de nu nog steeds geldende militaire Nationale Veiligheidswet van 1983. In het voorstel staat dat het bezit c.q. transport van explosieven, biowapens en andere terreurmiddelen verboden wordt, evenals de sabotage van infrastructurele, militaire en maatschappelijke voorzieningen. Dit alles op straffe van een gevangenisstraf tussen de drie en vijftien jaar. Opvallend is dat ook ontvoering in het wetsvoorstel zal worden opgenomen als een terroristisch misdrijf. Naar mijn vermoeden een typisch Braziliaanse reflex op het verleden toen in de jaren '60 en '70 extreemlinkse groeperingen vooraanstaande mensen als de Amerikaanse ambassadeur en vooraanstaande zakenlieden ontvoerden.
De enige echte strijdvraag binnen de commissie is de vraag of de wetgeving moet worden opgenomen in het te vernieuwen Wetboek van Strafrecht (Código Penal) of als een aparte wet. Voorstanders van de laatste optie vrezen en waarschijnlijk terecht dat een algehele afronding van het Wetboek voor 2014 niet gehaald zal worden. Juristen die het in het wetboek willen opnemen zien die tijdsdruk nu juist als een prachtig middel om een beetje vaart te kunnen zetten achter het in Brazilië traditioneel stroperig verlopend wetgevingsproces, waarbij jarenlang gesteggeld kan worden over elk detail.

Waarheidscommissie

Militair: Marteling, doden ... wij hebben over die zaak al een steen gelegd!

Commissielid: En zou mijnheer zo vriendelijk willen zijn te vertellen onder welke steen de kadavers liggen?

Oud-president Lula feliciteert de PCdoB met haar 90ste verjaardag

Oud-president Luiz Inácio Lula da Silva heeft woorden vol lof aan het adres van de jarige PCdoB/Partido Comunista do Brasil, een van de meest trouwe politieke bondgenoten van de PT/Partido dos Trabalhadores. Toch zit er ook een politiek kantje aan de lofrede. De PSDB, de eeuwige rivaal van de PT in São Paulo, lijkt pogingen te ondernemen om de communisten voor de komende burgemeesterverkiezingen van de socialisten los te willen weken en zo haar steun in een eventuele tweede ronde voor PSDB-kandidaat José Serra te willen winnen.

Alle hens aan dek voor PT-São Paulo

Het zit Fernando Haddad nog niet echt mee in zijn gooi naar het burgemeesterschap van de belangrijkste stad van het land, São Paulo. De kandidaat van de socialistische PT/Partido dos Trabalhadores is de keuze van oud-president Inácio Luiz Lula da Silva die (diens persoonlijk) veldtocht tegen de eeuwige concurrent PSDB in de deelstaat moet gaan inleiden. (Deze laatste partij is sinds jaar en dag de allesbepalende machtsfactor in de deelstaat en dat zit de oprichters van de PT niet lekker. Het was immers in dit deel van het land dat de partij in de jaren '80 van de vorige eeuw haar wieg zag staan en haar zegetocht in de Braziliaanse politiek begon.)

Haddad is Lula's man maar heeft een enorm nadeel. Niemand in São Paulo kent hem. De voormalige minister van Onderwijs staat in de opiniepeilingen op een schamele 3% van de stemmen. Geboren paulista dat wel, maar Haddad maakte sinds 2003 in Brasília carrière in de nationale politiek, uit het zicht van het PT-electoraat in São Paulo.

Wetende dat de PT historisch bij verkiezingen in São Paulo in de eerste ronde meestal rond de 30% uitkomt en altijd doorgaat naar de beslissende tweede ronde tegen de PSDB-kandidaat is het nu alle hens aan dek. Partij-ikoon Lula is herstellende van slokdarmkanker en kan zich persoonlijk niet in het strijdgewoel gooien, de steun van traditionele politieke bondgenoten als de PSB en de PCdoB lijkt niet meer vanzelfsprekend en tot overmaat van ramp is het recht op politieke zendtijd op televisie om juridische redenen opgeschort.

Alle ogen zijn op Marta Suplicy gericht. Zij zou de campagne nog kunnen redden. Marta was burgemeester van 2001 tot 2004 en is daardoor een vertrouwd gezicht van de PT voor de electorale achterban. Maar de huidige vice-voorzitter van de federale senaat is gekrenkt. Teneinde Lula's strategie voor de deelstaat niet te doorkruisen werd er begin dit jaar enorme interne druk op haar uitgeoefend om af te zien van een eigen kandidatuur voor het burgemeesterschap. Ze stemde toe maar heeft sindsdien electoraal niets meer van zich laten horen. Het lijkt erop dat presidente Dilma Rousseff in de strijd wordt geworpen om haar alsnog over de streep te trekken. Ik moet het nog zien gebeuren. Marta staat bekend om haar trots en als een pittige tante.

Socialistisch cliëntelisme

Geen wonder dat gedonder van presidente Dilma met haar coalitiegenoten. De kwaliteitskrant Folha de São Paulo onthulde dit weekeinde dat van de voorgenomen R$55 miljard aan bezuinigingen dit jaar vooral ten laste komen van de bondgenoten PMDB, PSB, PCdoB, PDT, PR, PRB en PP. Al deze ministeries moeten 25% van het budget inleveren, terwijl de ministers van PT-huize slechts 10% gekort zullen worden. Nu ook blijkt dat presidente Dilma het beleid van haar voorganger Lula voortzet waarbij gemeenten van PT-kleur danig voortrekt bij de besteding van federale overheidsgelden dan kan dat niet anders dan tot grote onvrede leiden.

Eerbetoon aan Chico Anísio

Vandaag overleed in Rio de Janeiro een van de grootste Braziliaanse komieken, Chico Anysio. Hij werd 80 jaar oud.

Jeitinho brasileiro

De Braziliaanse politieke berichtgeving werd deze week gedomineerd door de twee grote voetbaltoernooien die de komende jaren in het land plaats zullen vinden, de Confederatie Cup van 2013 en het werkelijke wereldkampioenschap van 2014. Op de agenda staat de stemming in het Congres over de Lei Geral da Copa dat de wettelijke basis legt onder de organisatie van de beide sportevenementen en dat leidt tot morele en vooral juridische dilemma's.

In 2007 sloten de Braziliaanse regering en de wereldvoetbalbond FIFA een compromis over de verkoop van alcoholische dranken in de stadions. Dit is volgens de Braziliaanse wet ten strengste verboden, maar omdat een van de sponsors van het toernooi de Amerikaanse bierbrouwer Budweiser is was de federale overheid bereid water bij de wijn te doen. De regering-Lula moet gedacht hebben regels zijn regels, maar een compromis moet altijd mogelijk zijn toch? Een sterk staaltje van "jeitinho brasileiro". Komt tijd komt raad.

Maar nu, een jaar voor de aftrap in het eerste toernooi, wil diezelfde federale overheid er om politieke redenen onder uit. Een van de redenen hiervoor is de druk in het Congres van de evangelische vleugel, fervent tegenstander van de alcoholverkoop, maar tevens een belangrijke politieke entiteit in een tijd waarin steun voor het beleid van presidente Dilma niet geheel en al vanzelfsprekend is. Het rommelt al geruime tijd heftig binnen de coalitie, onder andere door de profileringsdrang van alle partijen met het oog op de aanstaande gemeenteverkiezingen aan het einde van dit jaar. Afstand nemen van een populaire PT-president is het motto.

Maar ja, hoe verkoop je dat aan de FIFA? In ferme taal stelde Dilma in de media dat het maar eens over moest zijn met de "jeitinho brasileiro", regels zijn regels en daar dienen we ons aan te houden. De oplossing is even sluw als ingenieus. Minister van Sport Aldo Rebelo zegt de wet zo te interpreteren dat het aan de deelstaten afzonderlijk is om de bierverkoop in de stadions toe te staan. De federale regering houdt zich aan de wet, schuift de verantwoordelijkheid naar de gouverneurs en wast haar eigen handen in onschuld. Iedereen blij, dilemma opgelost. Om de druk nog verder op te voeren verklaarde een vooraanstaand PT-politicus dat als de deelstaten niet met de verkoop van alcohol in de stadions in zouden stemmen dat de FIFA zou doen laten besluiten de betreffende speelsteden van de lijst te schrappen. De gouverneurs voelen zich belazerd. Cid Gomes, gouverneur van de deelstaat Ceará, spreekt van "lafheid" van de kant van Brasília.

Uiteindelijk zullen de deelstaten er wel mee in moeten stemmen. Er is immers geen weg terug. De voorbereidingen voor de bouw van de stadions, hoe traag ook, zijn in volle gang en daar is veel, heel veel geld mee gemoeid. De gouverneurs zullen zichzelf uiteindelijk toch weer moeten verdedigen met de verwijzing naar dat aloude Braziliaanse recept voor juridische dilemma's. Juist, de fameuze "jeitinho brasileiro".

Ronaldo presidente

Het is een van de meest lucratieve baantjes van Brazilië. Als voorzitter de Confederação Brasileira de Futebol (de Braziliaanse voetbalbond) zit men als een spin in een commercieel web dat rond volkssport nummer één verweven is geraakt. De spin die zo aan de belangrijkste touwtjes kan trekken dat voetbalcarrières gemaakt of gebroken kunnen worden. Zie de reacties binnen de Braziliaanse voetbalwereld op de wens van oud-topvoetballer Ronaldo (voormalig speler van o.a. PSV, Barcelona en Inter Milan) om voorzitter te worden. Topcoaches als Tite, Leão, Muricy Ramalho en Luiz Felipe Scolari houden wijselijk hun mond als naar hun mening wordt gevraagd. Zij kennen de Braziliaanse voetbalwereld maar al te goed en willen hun loopbaan niet bij voorbaat ruïneren. Neymar, de huidige ster aan het Braziliaanse firmament en spelend voor de topclub Santos, zal je ook niets onaardigs over Ronaldo horen zeggen. Hij is net als veel andere voetballers commercieel verbonden aan 9ine, een onderneming op het gebied van sportmarketing en eigendom van Ronaldo. Alleen Tostão, een ster van het WK 1970 en heden ten dage columnist van de kwaliteitskrant Folha de São Paulo, spreekt zich onomwonden tegen de ambities van Ronaldo uit, omdat die wordt gezien als te nauw verbonden met de zeer omstreden en vertrekkende voorzitter van de bond, Ricardo Teixeira. Deze heeft zich danig aan de voetbalwereld verrijkt en maar al te vaak op zeer onzuivere gronden. Ronaldo is primair ook zo'n ondernemer, die met te grote commerciële belangen de bond geen goede dienst zal bewijzen, aldus Tostão.

De strijd wordt ook op politiek niveau besproken. Federaal afgevaardigde Anthony Garotinho (om opportunistische redenen altijd al een uitgesproken tegenspeler van Teixeira en daarmee van Ronaldo geweest) wijst op de te verwachten verstengeling van de belangen van de CBF en 9ine. De zittende minister van Sport (Aldo Rebelo) daarentegen is weer erg pro-Ronaldo, evenals de oud-minister op deze post en voetballegende Zico. Maar ja, deze laatste heeft dan ook verregaande commerciële banden met Ronaldo. De grote en meest interessante vraag is natuurlijk waar Pelé in deze kwestie staat. Als iemand weet hoe alle hazen rennen dan is hij het wel, maar ik vrees dat ook zijn belangen bij een voortzetting van de Teixeira-clan het beste gediend zijn.

Kortom, de smakelijkste honingpot van Brazilië ligt met het vertrek van Ricardo Teixeira voor het grijpen en daarmee komt de praktijk van schaamteloze zelfverrijking binnen de Braziliaanse voetbalwereld weer eens in het volle daglicht te staan. Met de organisatie van de Confederatie Cup en het wereldkampioenschap in aankomst een zaak van nationaal belang.

Dilma presidente

Ik zal het maar eerlijk bekennen, ik heb persoonlijk een enorme bewondering voor presidente Dilma Rousseff. Heel geleidelijk weet ze op een slinkse manier politiek afstand te nemen van haar voorganger (de charismatische en nog altijd immens populaire Luiz Inácio Lula da Silva) en diens bondgenoten van de andere partijen die hem twee termijnen lang in het zadel hebben gehouden. Dilma weet zo haar eigen politieke koers uit te stippelen.

Direct na de verkiezingen van 2010 was het aan de Partido dos Trabalhadores (PT), winnaars van de stembusgang, om een politieke coalitie rond president-elect Dilma te formeren. Daarbij was op dat moment de invloed van oud-president Lula onontbeerlijk. Dankzij zijn door de jaren heen opgebouwde banden met de beoogde partners werd er een kabinet samengesteld dat in het Congres van het begin af aan op de steun van zes à zeven partijen kon rekenen. In ruil voor die parlementaire steun kregen deze partijen bepaalde ministersposten en andere politieke gunsten toegeschoven. Zo werkt het spel en zo geschiedde. Gevolg hiervan was dat op deze belangrijke posten allerlei politici uit het Lula-tijdperk terecht kwamen en dat waren zeker niet allemaal personen van onbesproken gedrag. In haar eerste regeringsjaar wist Dilma dan ook handig gebruik te maken van de door de pers aan de lopende band onthulde, al dan niet steekhoudende, corruptieschandalen, die uiteindelijk zes ministers de kop kostten en de presidente de gelegenheid gaf haar eigen mensen te benoemen. Zo verdwenen bekende namen uit de Lula-era als Alfredo Nascimento (Transport/PR), Wagner Rossi (Landbouw/PMDB) en Carlos Lupi (Arbeid/PDT) als ministers van het toneel.

Dat het politieke establishment dit met lede ogen moest gade slaan bewees senaatsvoorzitter en politiek dinosauriër José Sarney (PMDB) vandaag. Hij ging op bezoek bij politieke vriend Lula en smeekte hem om in te grijpen in het door Dilma in gang gezette proces. Directe aanleiding hiervoor was de vervanging door de presidente van die andere dino uit de PMDB-stal, senator Romero Jucá uit Roraima, die al ruim 10 jaar de vaste coalitieleider in de senaat was en op basis van die machtsbasis een te autonome koers binnen het regeringsbeleid was gaan innemen. Met een pennenstreek had hij een belangrijke beslissing (de gelijkwaardige salariëring van mannen en vrouwen) van tafel geveegd. Een belangrijk politiek punt van de vrouwelijke president van het land, die op haar beurt weer haar kans schoon zag om "vernieuwing" binnen het machtsapparaat tot stand te brengen. (Dat daarbij de coalitieleider in het Huis van Afgevaardigden, partijgenoot Candido Vaccarezza geofferd moest worden nam ze op de koop toe.) Met de benoeming van senator Eduardo Braga tot Jucá's opvolger wist zij gelijktijdig ook de opstandige factie binnen de PMDB, die stelling tegen de oude driehoek Sarney-Jucá-Renan Calheiros had genomen, te kalmeren en in haar kamp te trekken.

Vanuit dit gezichtspunt is het mogelijk een andere blik op de recente politiek verwikkelingen in Brazilië te ontwikkelen. Een blik die de pure machtspolitiek van Dilma aan het licht brengt. Een strategie die bij mij persoonlijk bewondering voor haar politieke persoon afdwingt.

Bescherming van intellectueel eigendom in Brazilië

De Braziliaanse overheid is als het om de bescherming van intellectueel eigendom gaat deelgenoot bij internationale bepalingen van de WTO, de TRIPS, de Conventie van Parijs en het Patentensamenwerkingsverdrag en regelt via Lei 9.279/96 het patenten- en handelsmerkenrecht. (Het copyright is geregeld via Lei 9.610/98, software via Lei 9.609/98 en de topografie van microchips via Lei 11.484/2007.) Dit wordt gedaan door het INPI/Instituto Nacional da Propriedade Industrial, gevestigd in Rio de Janeiro en verbonden aan het ministerie van Industriële Ontwikkeling en Buitenlandse Handel.

Een patentaanvraag bij het INPI duurt minstens zes jaar en een aanvraag voor een handelsmerk twee. Ter vergelijking, in Nederland duurt een patentaanvraag gemiddeld 2 à 3 maanden. De reden hiervoor is de geringe mankracht bij het INPI en de enorme toenamen van patentaanvragen. Daarnaast zou internationale afstemming tussen patentenbureau's de zaak erg kunnen bespoedigen.

Overtreding van het recht op de bescherming van intellectueel eigendom kan leiden tot gevangenisstraffen tot hoogstens een jaar, hoge boetes en civiele gevolgen als verlies en brokstukken. Oneerlijke competitie wordt in Brazilië behandeld als een misdrijf. Overtreding van het copyright kan zelfs toch hogere gevangenisstraffen leiden, variërend tussen twee en vier jaar. Bij het schenden van copyright van software kan men rekenen op een gevangenisstraf tussen de zes maanden en vier jaar.

Conclusie van de Braziliaanse jurist Daniel Mariz Gudiño (Dannemann Siemsen Advogados): "Although Brazil has a lot to improve in many aspects, it is undeniable that Brazilian IP environment is very well regulated, which brings comfort for those who seek promising investments among developing countries."

Hervorming Código Florestal

Het wordt een spannende week voor het milieubehoud in Brazilië. Deze week zal in de Senaat het wetsvoorstel worden behandeld dat voorziet in een verregaande flexibilisering van het behoud van het Braziliaanse regenwoud.

Op 24 mei vorig jaar werd wetsvoorstel - 6.424 (door de tegenstanders reeds "Floresta Zero" genoemd), opgesteld door de agrarische lobby in het Braziliaanse Congres en begeleid door de communist Aldo Rabelo (PCdoB), met enige amendementen met 410 stemmen voor en 63 tegen aangenomen door het federale Huis van Afgevaardigden. Dit tot groot ongenoegen van de regeringscoalitie van presidente Dilma Rousseff en de (internationale) milieubeweging. Het wetsvoorstel voorziet in de mogelijkheid om de grenzen van de wet zodanig op te rekken dat voor het behoud van grote, kwetsbare bosgebieden gevreesd moet worden. Zeer pijnlijk was tevens dat een amendement dat voorziet in de decentralisatie van het milieubeheer naar de deelstaten, terwijl de regie nu in relatief ongebonden federale handen ligt. (Een fenomeen dat wij in Nederland inmiddels ook kennen als kenmerk van het milieubeleid van staatssecretaris Bleker).

Het voorstel ligt nu bij de Senaat. Tijdens de behandeling zal vooral amendement 164 veel stof doen opwaaien. Deze voorziet in een amnestie voor alle illegale houtkap van voor 2008, wat er in de praktijk op zal neerkomen dat zo'n 80% van de onwettige ontbossing in het verleden alsnog een legitimatie zal verkrijgen. De sleutelrol in het debat is weggelegd voor de PMDB, grootste coalitiepartner van presidente Dilma (formeel tegen aanpassing van de bestaande wet uit 1965), maar tevens is een van haar leden de begeleider (relator) van het wetsvoorstel. Braziliaanse commentatoren vrezen dat de peemdebista's het op een enorme powerplay zullen laten aankomen en concessies binnen de coalitie in de wacht willen slepen. Het kabinet zet in op uitstel van het debat, teneinde met andere partijen de nodige deals te kunnen sluiten. Een spannende tijd