Dilma in de vrije val

De manifestaties van de afgelopen weken lijken haar electorale uitwerkingen niet te missen. Vandaag kwam opiniepeiler Datafolha met de nieuwste cijfers in de aanloop naar de presidentsverkiezingen van volgend jaar en wat blijkt, de huidige presidente Dilma Rousseff van de PT/Partido dos Trabalhadores lijkt haar tot nu toe onaantastbare koppositie te hebben verloren. Lang werd ervan uitgegaan dat zij in 2014 reeds in de eerste ronde van de verkiezingen haar tweede termijn zou weten veilig te stellen, maar nu blijft zij op 30% van de stemmen steken.
Dat betekent dus een tweede ronde in november volgend jaar. Tegen wie Dilma het dan in de tweede ronde zou moeten opnemen is nog onduidelijk. Wordt het als vanouds een felle tweestrijd met de kandidaat van de PSDB (Aécio Neves) of zal de groene politica Marina Silva (Rede Sustentabilidade) ditmaal in de eerste ronde als tweede gaan eindigen en het tegen haar oude partijgenote gaan opnemen?
Oké, het is een opiniepeiling. Geheel in lijn met de waan van de dag. De boodschap die uit dit soort uitslagen van peilingen lijkt af te leiden: de socialistische PT levert haar electoraat onvoldoende. De partij komt haar beloftes niet na. Het is aan de stuurmanskunst van Dilma en haar team om de schade te beperken en progressief Brazilië in 2014 alsnog aan haar kant te krijgen. Maar Marina Silva is op veel fronten (niet alle, want op moreel-ethische kwesties is zij als evangelisch-gelovige eerder conservatief) een alternatief voor de mensen die het beste voor hebben met waarden als milieu en mensenrechten. En hoe weet de in naam sociaaldemocratische PSDB zich in het huidige klimaat te verkopen met een talentvolle kandidaat als Aécio Neves?
Er is vooralsnog geen pijl op te trekken, maar het spel ligt gelukkig weer helemaal open.

	Editoria de Arte/Editoria de Arte/Folhapress

Lula's hand op de rem

De aankondiging van presidente Dilma Rousseff om, in reactie op de massale protesten van de afgelopen weken, een grondwetgevende vergadering in het leven te roepen teneinde structurele politieke hervormingen te kunnen bewerkstelligen zou bij oud-president Luiz Inácio Lula da Silva (foto) de nodige wenkbrauwen hebben doen fronsen. Dat wist kwaliteitskrant Folha de São Paulo gisteren te melden.

Via allerlei bronnen binnen de top van de Partido dos Trabalhadores/PT maakte de krant openbaar dat Lula de aangekondigde volksraadpleging en de installatie van zo'n bijeenkomst van leden van het Congres als "onervarenheid" (barbeiragem) van het huidige Dilma-team zou hebben bestempeld. Met name het feit dat de ene dag een aparte grondwetgevende vergadering in het vooruitzicht werd gesteld en dat daar de volgende dag alweer enigszins door Dilma op werd teruggekomen. Ook zou Lula er moeite mee hebben gehad dat oud-president Fernando Henrique Cardoso (PSDB), kopstuk van de oppositie, zou zijn geconsulteerd zonder dat de politieke bondgenoten van de coalitie, inclusief vice-president Michel Temer (PMDB), naar hun mening zou zijn gevraagd. Wat ook zou hebben gestoken is dat twee andere kopstukken van de PT, de ministers José Eduardo Cardozo (Justitie) en Aloizio Mercadante (Onderwijs), presidente Dilma daarbij behulpzaam zijn geweest.
Het idee van de eerste aanzet, een volksraadpleging, zou binnen de PT-top als roekeloos worden gezien. Het is grondwettelijk aan het Congres om dergelijke hervormingen te bewerkstelligen en zaken als de bijvoorbeeld het idee van de herverkiezing van de president in tweede termijn zou te omstreden zijn om aan het Braziliaanse volk voor te leggen. Folha de São Paulo wist te melden dat tijdens de besprekingen van Dilma met Lula in São Paulo om hoe te reageren op de demonstraties het idee van een aparte grondwetgevende vergadering niet eens aan de orde zou zijn geweest.
Wat is hier aan de hand? Om de boel publicitair te redden ontkende het Instituto Lula, een ngo die zich formeel richt op de banden van Brazilië met andere landen in Afrika en Latijns-Amerika, maar in de praktijk blijkbaar de spreekbuis van de voormalige president, vervolgens alle berichtgeving en stelde dat Lula zich geheel en al achter Dilma zou opstellen. Kortom, een mooi inkijkje in de strategische ideeën binnen de PT voor de toekomst.
Interessant in dit opzicht is om te kijken naar de stellingname van de oppositie rond diezelfde PSDB van FHC. Zij stellen dat politieke hervormingen voor een volksraadpleging te ingewikkelde materie zouden zijn. Op dergelijke vraagstukken zou geen eenvoudig "nee" of 'ja" kunnen worden beantwoord. Uit angst voor een onomwonden "ja" voor de plannen van de socialisten pleiten zij dan ook voor een referendum, niet bindend want adviserend. Het oordeel van het Braziliaanse volk zou op dit moment teveel worden ingegeven door de waan van de dag en daarmee desastreus voor een afgewogen beslissing in deze complexe materie.
Zowel de oppositie als een geslepen Realpolitiker als Lula vrezen daarmee de regie uit handen te geven. Vanuit de PSDB en aanverwante partijen begrijpelijk. Zij willen niets anders dan de continuering van de huidige, want financieel lucratieve gang van zaken. Wat Lula c.s betreft gaat het allemaal te snel. De oud-president wil juist aantonen dat het beleid van de zijn partij het afgelopen decennium haar vruchten heeft afgeworpen en dat binnen de huidige politieke constellatie gewaarborgd zou zijn. Lula, gepokt en gemazzeld in de machtspolitiek van alledag, is inmiddels afgestapt van het idealistische idee van te abrupte radicale veranderingen. Hij lijkt de weg van de geleidelijkheid te verkiezen, teneinde juist de de huidige machtspositie van de PT te kunnen consolideren.
Dilma en haar zijnen gaan wat hem betreft te snel en dat zou, gezien de toch conservatieve inslag van het Braziliaanse electoraat, op den duur nadelig kunnen uitpakken voor de lange-termijnsplannen van de socialistische PT. Lula heeft een plan voor de Braziliaanse toekomst en gezien de huidige traditionele politieke constellatie van een zekere behoudendheid van het electoraat kan ik hem daar geen ongelijk in geven.

Interview Bureau Buitenland

Afgelopen zondag werd ik in het programma Bureau Buitenland van de VPRO op Radio 1 geïnterviewd over de gebeurtenissen in Brazilië. Het werd een korte samenvatting van en toelichting op mijn meningen, ideeën en gedachten zoals ik die op mijn blog heb beschreven.

Cura gay, een wel hele oude koe

De huidige cultuurstrijd tussen het liberale en het evangelisch-christelijke volksdeel van Brazilië is de laatste weken weer danig op stoom gekomen. Na de zeer omstreden benoeming van de evangelische pastor Marco Feliciano (PSC-SP) tot voorzitter van de mensenrechtencommissie van het Huis van Afgevaardigden heeft vorige week de leider van het evangelische smaldeel in het Congres, federaal afgevaardigde en pastor João Campos (PSDB-GO/foto) weer een knuppel in het hoenderhok gegooid. Zijn voorstel aan het Congres voorziet in het verplicht voorschrijven aan psychologen van richtlijnen betreffende de genezing van homoseksualiteit, in de Braziliaanse volksmond "cura gay"genoemd. Het werd een van de grieven van de demonstranten tijdens de manifestaties van de afgelopen twee weken tegen alles wat er mis is in hun land.

Zowel de Nationale Raad voor Psychologie als de partij van Campos hebben inmiddels ernstig bezwaar tegen dit voorstel ingediend. De PSDB trekt zelfs haar handen van haar partijgenoot af, die hierdoor binnen de partij geheel geïsoleerd komt te staan, maar zich desalniettemin via Feliciano vooralsnog gesteund weet door de vaste mensenrechtencommissie.
Sinds 1999 is zowel in Brazilië als internationaal afgesproken dat het kwalificeren van homoseksualiteit als een ziekte of een psychische afwijking niet meer is toegestaan. Met de aanname van dit voorstel van João Campos zou Brazilië zich internationaal dan ook volslagen belachelijk maken. Zover zal het waarschijnlijk dan ook niet komen. Stel dat de mensenrechtencommissie het voorstel overneemt dan lijkt het mij bijna ondenkbaar dat het Huis van Afgevaardigden ermee in zal stemmen. Maar de toon is dan toch maar weer gezet in de evangelische kruistocht tegen de liberale vooruitgang in de wereld.

Dilma's recept voor betere tijden?

De Partido dos Trabalhadores/PT, de partij van presidente Dilma Rousseff, gaat in de tegenaanval. Teneinde het tij te keren en na twee weken van openlijk volksprotest kwam de presidente vandaag, na een ontmoeting met deelstaatgouverneurs en burgemeesters in Brasília, met een vijftal voorstellen om aan de belangrijkste wensen van de manifestaties te kunnen voldoen. Dat dat met veel mooie worden gepaard gaat mag in Brazilië haast voor zichzelf spreken: "Het is nu aan ons allen om aan deze nieuwe en doorslaggevende dimensie van de volkswil te voldoen." (Cabe a todos nós cumprir esta nova e decisiva dimensão da vontade popular.), maar of het afdoende is om de grootste problemen van het land structureel aan te kunnen pakken, daar heb ik mijn grote twijfels bij.

Wat stelt Dilma voor? Het betreft vijf nationale initiatieven op het gebied van onderwijs, gezondheidszorg, fiscale verantwoordelijkheid, mobiliteit in de steden en bovenal een grondige hervorming van het politieke systeem.

Op het gebied van het openbaar onderwijs gaat het om de reeds geplande exclusieve besteding aan het onderwijs van 100% van de royalties van de aardolieopbrengsten en 50% van de opbrengsten uit het nog te winnen aardolie en -gasreserves in de diepste lagen van de bodem voor de kust van Rio de Janeiro en Espírito Santo (de pré-salreserves). Deze plannen staan al drie jaren op het lijstje van politieke beleidsvoornemens, maar keer op keer weten bepaalde leden van het Congres dit te vertragen, teneinde er een besluit uit te laten rollen waarin wordt bepaald dat het geld ook aan andere (voor bepaalde parlementariërs meer lucratieve) politieke projecten gespendeerd kan worden. Vooral een aantal politici gelieerd aan de wapenindustrie en aan defensie maken zich daar de laatste maanden sterk voor. Het lijkt erop dat Dilma het wil wagen om van de politieke stemming onder de bevolking gebruik te kunnen maken om in dit dossier een doorbraak te forceren.

Met investeringen in de gezondheidszorg (de bouw van ziekenhuizen, EHBO- en gezondheidsposten) hoopt ze de zorgcapaciteit te kunnen vergroten. Door het voor artsen met een buitenlands paspoort eenvoudiger te maken om in Brazilië te gaan werken wil ze de vacatures gaan vervullen in "gebieden waar meer vraag dan antwoord zijn". Dat het daarbij om posten in de periferie gaat, daar waar Brazilianen zelf zich wel twee keer bedenken om er heen te gaan, zegt ze er ternauwernood nog bij. Het lijkt mij een flinke klus om buitenlandse artsen te vinden die in niet ongevaarlijke gemeenschappen rond de grote steden of diep in de binnenlanden van het Amazone-gebied willen gaan werken. Op rekent Dilma te zeer op een genereus aanbod van de regering-Raúl Castro om Cubaanse artsen te sturen?

Dilma neemt ook het politieke momentum te baat om bepaalde gouverneurs en burgemeesters er op te wijzen om in tijden van toenemende inflatie en economische instabiliteit toch vooral geen onbesuisde uitgaven te gaan doen. Er waren de laatste maanden in bepaalde regeringskringen steeds meer geluiden te horen om de touwtjes van de Lei de Responsabilidade Fiscal, een van de peilers onder het beleid van oud-president Fernando Henrique Cardoso om in de jaren '90 van de vorige eeuw de historisch hoge inflatiecijfers van die jaren definitief aan banden te leggen, te laten vieren om zo geld vrij te maken voor leuke dingen in de eigen kiesdistricten. Dilma en haar minister van Financïen Guido Mantega zijn daar radicaal tegen omdat het loslaten van de norm de deur wagenwijd open zou zetten naar een grotere inflatie dan dat de bevolking en het bedrijfsleven aankan en dat zou volgend jaar het definitieve einde kunnen betekenen van 10 jaar federaal bestuur onder leiding van de PT.

Voor de oplossing van de problemen van het openbaar vervoer in de grote steden (slechte kwaliteit tegen hoge prijskaartjes) ziet Dilma de heil in de aanleg van metrolijnen, het laten rijden van meer snelbussen en de creatie van speciale busbanen. Er zal ook een Nationale Openbaar Vervoers Adviesraad in het leven geroepen worden en de belasting op dieselolie zal worden verlaagd. Hierdoor zouden autobussen goedkoper kunnen gaan rijden en de prijskaartjes structureel omlaag kunnen gaan.

Maar het grootse voorstel van de regering-Dilma is het uitschrijven van een volksraadpleging over het organiseren van een Grondwetgevende Vergadering van het Congres met als enig doel een grondige hervorming van het politieke systeem, waarbij er meer aandacht komt voor de verbreding van de directe volksinvloed op het beleid. Het heeft even geduurd maar nu ziet ook Dilma de tijd rijp om daar waar andere socialistische presidenten in landen als Venezuela, Ecuador en Bolivia haar reeds voorgingen nu ook in Brazilië naar bredere vormen van directe democratie te gaan streven. Een nobel doel, maar de linkse ervaringen in de genoemde landen op het continent zijn tevens Dilma's achilleshiel. Het is nog maar de vraag of de bevolking van Brazilië een dergelijk initiatief zal steunen. De rechtse oppositie, tot nu toe volhardend in een conservatief, want lucratief standpunt met betrekking tot staatshervormingen, hoeft alleen maar naar de ervaringen in Latijns-Amerika te wijzen om door middel van de massamedia en verkiezingsretoriek de bevolking angst voor dergelijke socialistische experimenten aan te praten. Veel demonstranten gaven de laatste weken bij onderzoeken van opiniebureau's aandat zij a-politiek de straat op zijn gegaan en in bepaalde steden mededemonstranten met vlaggen van de socialistische partijen (PT, PSOL en de PSTU) naar het leven hebben gestaan. Men moet ook niet vergeten dat Brazilianen overwegend conservatief in hun politieke opvattingen en stemgedrag zijn. Men stemt in Brazilië veeleer op politici dan op partijen en dan vooral op hen die directe betere financiële omstandigheden in het vooruitzicht kunnen stellen. Het is dan ook maar de vraag of Dilma een dergelijke volksraadpleging überhaupt zal overleven.

En dan de bestrijding van de corruptie, een van de hoofdredenen waarom mensen naar eigen zeggen massaal de straat op zijn gegaan. Dilma komt daarbij niet veel verder dan de strafmaat voor actieve corruptie op de schroeven naar de hoogste regionen van het Braziliaanse strafrechtsysteem. Of dat afdoende zal zijn om de corruptie voor eens en altijd uit te kunnen bannen waag ik zeer te betwijfelen. Het gaat in de kern niet om de hoogte van de straffen. Het klinkt stoer naar de bevolking toe, maar als het Dilma echt menens zou zijn om de corruptie in het land maar enigszins aan te kunnen pakken dan zou zij zich meer moeten gaan inzetten op de bestrijding van de straffeloosheid in Brazilië. Want zolang malafide politici en ondernemers ondanks uitspraken van de rechter nog immer in alle vrijheid van het leven kunnen genieten dan zal de onvrede van de bevolking er alleen maar groter op worden.

Al met al staan de sterren voor Dilma gunstig om met de huidige manifeste onvrede onder haar arm in een aantal politieke dossiers doorbraken te kunnen forceren. Maar of dat afdoende zal zijn om die maatschappelijke onvrede er onder te krijgen en zo volgend jaar nog steeds de verkiezingen met meer dan 50% van de stemmen te winnen zal de geschiedenis nog maar moeten uitwijzen.

Braziliaanse manifestatie in Nederland - 21 juni 2013

De oude elitaire reflex

Oproep vandaag op de website van Jornal do Brasil, kort samengevat: "Brazilianen, weest waakzaam! De radicalisering van de protesten zal leiden tot uitholling van de democratie en het is niet uit te sluiten dat duistere buitenlandse krachten de nobele zaak van de demonstranten geen goed zal doen. Het met stenen bekogelen van de kathedraal van Brasília en de brandbommen tegen het Itamaraty, het Braziliaanse ministerie van buitenlandse zaken in de federale hoofdstad, zouden kunnen leiden tot een herhaling van 1964!".

Poster in Museu da República/Rio de Janeiro

De massale demonstraties van de afgelopen weken in een honderdtal Braziliaanse steden hebben, althans in de pers, een nieuwe wending genomen. Er wordt gerept van een heuse "burgeroorlog", aangevoerd door anarchistische, want on-Braziliaanse oproerkraaiers. Koude Oorlogs-taal, die het nog steeds goed lijkt te doen in de publieke opinievorming. Vooral die toevoeging van vermeende buitenlandse invloeden geeft te denken. Nationalisme is een goed wat de gemiddelde Braziliaan met de paplepel is ingegoten en waar de politiek als het haar uitkomt maar al te graag gebruik van maakt. Denk maar aan de rechtvaardiging in het recente verleden binnen bepaalde kringen van een sterke militaire aanwezigheid in het Amazone-gebied, waarbij veelvuldig gewag wordt gemaakt van 'buitenlandse belangen' die Brazilië de exploitatie van haar rijkdommen zou willen ontzeggen.
De grote Braziliaanse mediaconglomeraten spelen een belangrijke rol in het politieke bedrijf van alledag en dan vooral in het belang van de conservatief georiënteerde elite van het land. De trend op radio, televisie en op papier zal er vanaf van vandaag dan ook een zijn van pure bangmakerij. Om zo een klimaat te kunnen creëren waarin gewelddadig optreden tegen al te links-progressieve geluiden voor de gewone, vredelievende Braziliaan uiteindelijk gerechtvaardigd zal zijn.
Hoe cynisch deze strategie op dit moment in de geschiedenis is blijkt wel uit het feit dat de zittende elite de Braziliaanse bevolking een nieuw militair ingrijpen in een vermeende burgeroorlog wil doen vermijden door te wijzen op het ingrijpen van de strijdkrachten in 1964. Haar eigen product uit een tijd dat de Koude Oorlog daadwerkelijk een actualiteit was. Rechts-Brazilië lijkt gevangen te zitten in haar eigen anachronistische logica.
Ik hoop dat de huidige, oprechte golf van sociale onvrede, die door de overgrote meerderheid van de demonstranten op een vreedzame wijze wordt uitgedragen, deze conservatieve manier van gestadige manipulatie van de publieke opinie zal weten te doorbreken. Dát zou het grootste winstpunt van de afgelopen weken zijn.

Braziliaanse demonstratie in Den Haag

Vandaag werd op het Tournooiveld in Den Haag een wel zeer kleurrijke demonstratie gehouden, teneinde ook de in ons land wonende Brazilianen en Nederlanders met een Braziliaans hart de gelegen te geven om stoom af te blazen tegen de corruptie en de verkeerde financiële keuzes die politici in Brazilië maken. Veel geld naar prestigeprojecten als een pausbezoek, het WK Voetbal en de Olympische Spelen, terwijl de gewone Braziliaan verstoken blijft van bijvoorbeeld kwalitatief goede gezondheids- en onderwijsvoorzieningen. In een tijd waarin de prijzen voor basisvoedsel als rijst en bonen enorm stijgen en de overheid de tickets voor het openbaar vervoer onacceptabel verhogen ondanks hoge winsten voor de vervoerders.

Het werd een feestje van de vrije meningsuiting vanmiddag in Den Haag. Een Braziliaans feestje, waarin veelvuldig het volkslied door de honderden aanwezigen uitbundig werd meegezongen en de lichtval van de bomen op het Lange Voorhout het overwegend geel en groen van de vlaggen en t-shirts een extra cachet gaf. Brazilianen? Een volk om trots op te zijn!

Publieke toespraak president Dilma Rousseff over protesten

Afgelopen vrijdagavond hield president Dilma Rousseff  haar langverwachte toespraak tot het volk. Het was lang stil gebleven in het Palácio de Planalto, het presidentieel paleis in de hoofdstad Brasília. Dilma zit dan ook in een moeilijk pakket. Het land staat figuurlijk (en helaas ook incidenteel letterlijk) in vuur en vlam. Vanuit haar linkse oriëntatie liet ze zich in een vroeg stadium ontvallen sympathie voor de eisen van de manifestanten te kunnen opbrengen, maar het beleid verdedigen zou haar als autoritair en rechts doen overkomen.
De toespraak van vrijdag had dan ook geen verrassingen in zich. Zoals te verwachten van een president was het een oproep tot nationale eenheid van een volk dat door een aanstaand wereldkampioenschap voetbal verenigd is in wederzijds respect, tederheid en levensvreugde (respeito, carinho e alegria). Voorspelbaar was de benadrukking van het feit dat Brazilië een democratie is waarin iedereen zijn mening mag uiten, maar waar geweld van een minderheid niet getolereerd zal worden.
Haar boodschap aan het electoraat was toch vooral te vertrouwen op de doelstellingen en plannen van haar 'sociaaldemocratische' kabinet. Haar concessies daartoe zijn echter te bleek om betrouwbaar over te kunnen komen. Dat de royalties van de aardolieopbrengsten voor 100% naar het onderwijs gaan is staand beleid, evenals het voornemen 1.000 buitenlandse artsen naar Brazilië te halen. (Wat ze er natuurlijk niet bij zei is dat deze artsen in haar plannen in de periferie van de samenleving moeten gaan werken. Daar waar geen Braziliaanse arts zich vrijwillig zal vestigen. Daarnaast zijn met het aanstellen van meer artsen de structurele problemen binnen de gezondheidszorg niet getackeld.) Haar belofte een Nationaal Mobiliteitsplan voor de Grote Steden op te zullen stellen behoort in de traditie van pappen en nat houden. Brazilië kent legio van dergelijke op papier mooie plannen en ideeën, maar als het werkelijk om de implementatie gaat dan houden de reais niet over om ze te realiseren, waarna ze een dode letter blijken te zijn.
Natuurlijk maakte ze veel ruimte in de tekst voor de bestrijding van de corruptie. Onderzoek van opiniepeiler Datafolha toonde vandaag aan dat corruptie, meer nog dan de verhoging van de prijs van de bustickets, de hoofdreden van de meeste manifestanten in São Paulo was geweest om de straat op te gaan. Voor de Partido dos Trabalhadores/PT van president Dilma een heikel punt omdat tijdens de demonstraties vooral het feit dat de kopstukken van de PT, na hun veroordeling in het geruchtmakende Mensalão-proces ondanks een veroordeling nog steeds op vrije voeten zijn, op de meegevoerde protestborden als het zinnebeeld van het hedendaagse corruptie wordt gezien. Dilma pleit voor meer transparantie in de politiek en vertelt de Brazilianen qua corruptiebestrijding toch vooral vertrouwen in haar te behouden. Kort samengevat: "Ik doe wat ik kan". Dat dit weinig geloofwaardig over zal komen bij de man op de straat wordt alleen maar bevestigd door datzelfde Datafolha-onderzoek waaruit blijkt dat de huidige voorzitter van het federale hooggerechtshof Joaquim Barbosa als de meest begeerde volgende president wordt gezien. Met ziet hem als een eerlijk en oprecht mens, die zich in zijn hoedanigheid als rechter een anti-corruptiepostuur heeft weten aan te meten.
Of Dilma met deze toespraak de gemoederen tot rust zal weten te brengen waag ik te betwijfelen. Of het volgend jaar haar kansen voor een tweede mandaat als president in gevaar zal brengen? Nee, daarvoor is de afkomst van de demonstranten teveel beperkt tot de lagere middenklasse en de groep qua aantal te klein. Er gingen gisteren (de topdag) ruim 1 miljoen mensen de straat op. Op een bevolking van bijna 200 miljoen is dat nog altijd een te gering aantal.
Hoe nu verder? Het blijft koffiedik kijken, maar ik verwacht zelf dat de beweging naar de volgende presidents- en gouverneursverkiezingen in oktober 2014 met stuiptrekkingen als een nachtkaars zal uitgaan. Mocht Brazilië volgende zomer daadwerkelijk in eigen land het WK Voetbal winnen dan zal veel onvrede in euforie gesmoord worden. Het aantal doden is tot nu toe gelukkig beperkt gebleven tot twee, maar helaas te weinig om de protestgemoederen voor de langere termijn levend te houden. De protestbeweging ontbeert een charismatische leider, kader en een duidelijk gemeenschappelijk programma. Dat belooft weinig goeds voor de politieke slagkracht van de protestgangers, die erop voorstaan juist geen politieke beweging te willen zijn en zich ook niet willen binden aan een ideologie. Men is gewoon anti-corruptie en vooral voor meer geld voor de  reeds bestaande plannen op het gebied van openbare veiligheid, onderwijs en gezondheidszorg.
Electoraal was de toespraak van Dilma daarom ook nog niet eens zo slecht. Op dit moment heeft haar PT-regering op papier nog steeds de beste plannen ontwikkeld om de maatschappelijke problemen daadwerkelijk op een meer sociale manier aan te kunnen pakken. Het is aan Dilma om daartoe vervolgens afdoende financiële middelen voor vrij te maken. Hopelijk ligt daar iets van een succes voor de demonstranten te behalen. De druk op de regering zal door de protesten groter zijn geworden om de volgende keer bij de keuze van de bestedingen toch iets meer naar de verlangens van de gewone man op straat te zullen luisteren.

Bela Adormecida

We zijn nu precies een week later. In mijn blog van 13 juni jongstleden handelde het zich nog primair om een demonstratie in São Paulo tegen de verhoging van het OV-kaartje, dat volgens ooggetuigen door onbesuisd gewelddadig ingrijpen van een tiental politiemensen was uitgelopen op een slagveld tussen demonstranten en politie-eenheden. Het is nu 21 juni, een week later. Vandaag is bekend geworden dat zowel de autoriteiten in São Paulo als die in Rio de Janeiro de voorgenomen prijsverhoging, onder druk van de inmiddels tot massale evenementen uitgegroeide protesten, hebben teruggetrokken. Officieel gaan de mensen in São Paulo vandaag de straat op om deze overwinning te vieren.

www.exatasnews.com.br

Graag zouden de Braziliaanse autoriteiten zien dat daarmee de angel uit de protesten is gehaald. Tot op het laatst probeerden politici het dan ook doen voorkomen of het de demonstranten alleen maar om dat OV-kaartje te doen zou zijn geweest. Een naïeve gedachte, in de hoop dat daarmee de kous af is? Of een strategische, om zo de demonstranten vanaf nu af te kunnen schilderen als eenvoudige oproerkraaiers?
(Opvallend was in ieder geval dat de autoriteiten de afgelopen week in die beeldvorming geholpen werden door de grote Braziliaanse mediagroepen, die in haar journaalbulletins uitsluitend en alleen die ene eis onder de aandacht probeerde te brengen.)

Brazilië, afgelopen avond (20 juni 2013)

Vanaf nu gaat het er dan ook werkelijk om spannen. De directe aanleiding voor de demonstraties is geëlimineerd, maar daarmee liggen die andere politieke eisen en ongenoegens van de inmiddels tot landelijke massademonstraties uitgegroeide protesten nu open en bloot op tafel. Kwesties die de hele bestaande politieke cultuur in het land raken. Je kan het zo gek niet bedenken of welk politiek hangijzer dan ook komt aan de orde. Onderwijs, corruptiebestrijding, gezondheidszorg en openbare veiligheid trekken de meeste aandacht, maar gaandeweg zag men ook leuzen voor andere kwesties op de borden verschijnen. Van adequate huisvesting tot de inperking van de macht van het OM in strafzaken, van homorechten of tot de monopoliepositie van de grote mediaconglomeraten.
De hamvraag: wat gaat de politiek, een jaar voor de presidents- en gouverneursverkiezingen, met al deze ontevredenheid doen? Wat is haar antwoord? Nu al draaien politici zich in alle bochten om zo ongeschonden mogelijk uit de strijd te komen. Presidente Dilma, tijdens de opening van de Confederations Cup in Brasília uitgefloten door een deel van het publiek, komt met allerlei vage verklaringen naar buiten waarin zij de gevoelens van de demonstranten zegt te begrijpen. Maar wat kan zij doen? Er liggen al sinds jaar en dag mooie officiële beleidsplannen op tafel die de openbare veiligheid moet vergroten en zowel het onderwijs als de gezondheidszorg met financiële injecties op een hoger plan moeten brengen. Met nieuwe beleidsplannen lijkt zij niet meer weg te komen. De Brazilianen eisen juist investeringen in die reeds bestaande plannen en niet in prestigieuze projecten als dure pausbezoeken en grootschalige sportevenementen.

Brazilië gaat, na jaren van een zekere politieke apathie, weer eens massaal de straat op. We moeten tot 1984 in de Braziliaanse geschiedenis teruggaan toen dat voor het laatst gebeurde. Dat was de tijd van de Diretas Já-betogingen, die ervoor hebben gezorgd dat de democratie in Brazilië in 1985 werd hersteld en de militairen in de barakken werden teruggedreven. Het werd een keerpunt in de historische ontwikkeling van de Braziliaanse rechtsstaat. Het lijkt op dit moment nog te vroeg om van een Tropische Lente te spreken, maar de kans bestaat dat er ook na deze massademonstraties verrassende historische beslissingen genomen zullen moeten worden om de bevolking weer in het gareel te kunnen brengen. De Schone Slaapster (A Bela Adormecida) lijkt ontwaakt.

Protest in beeld

Onrust in Sampa

Het is weer raak in de stad São Paulo. De kranten openen vandaag weer met grote koppen. Vandalisme, straatgevechten en een zeer repressief politieoptreden De aanleiding is de verhoging van de kaartjes voor het openbaar vervoer in de stad. De tickets voor bus, metro en trein zullen met 20 centavos stijgen naar een bedrag van R$3,20 (omgerekend 1,28 euro). Waar hebben we het dan over zou je als westers mens kunnen denken. Daarbij moet men bedenken dat een dergelijke tariefsverhoging voor ons luttel lijkt, maar voor Brazilianen die moeten rondkomen van een minimaal salaris is het een enorme aderlating. Dit minimumsalaris ligt op dit moment in São Paulo op R$755 (302 euro) per maand. Veel werknemers zijn afhankelijk van het OV en zullen met de prijsverhoging per maand meer dan 26% van hun inkomen (zo'n R$200) aan bus, trein of mero kwijt zijn.
Het gegeven dat ruim 10.000 mensen de belangrijkste straten in de binnenstad van São Paulo bezetten wordt dan ook niet zozeer door alleen de prijsverhoging ingegeven maar heeft daarnaast ook een meer ideologische voedingsbodem, ingegeven door het hedendaagse andersglobalisme van anti-kapitalistische snit en in dit geval geïnitieerd door de Movimento Passe Livre/MPL.
 

De Movimento Passe Livre werd in 2005, tijdens het World Social Forum in de Braziliaanse stad Porto Alegre, opgericht en pleit voor gratis openbaar vervoer in de Braziliaanse steden. Door het overhevelen van het openbare transportsysteem uit de private sfeer naar een overheidsbedrijf hoopt men een dubbelslag te maken: enerzijds open toegankelijkheid voor een ieder en met name de mensen met de laagste inkomens en anderzijds de verlaging van de notoire autodichtheid in de steden en daarmee een aanzienlijke vermindering van de druk op het milieu.
Sinds het begin van dit jaar is de MPL met een grote nationale campagne bezig om haar doelstellingen voor het voetlicht te brengen en daarmee de discussie in Brazilië op gang te helpen. In maart gaf de lokale afdeling van de stad Porto Alegre het startschot. Deze actie kreeg haar vervolg in andere Braziliaanse steden als Natal, Salvador, Rio de Janeiro, Goiânia en een aantal keer in diverse wijken van de stad São Paulo. Wat hierbij opvalt is de zeer activistische manier van actievoeren. Er worden blokkades van belangrijke wegen in de stad opgeworpen en er worden pogingen ondernomen gemeentehuizen te bezetten. Wie het Braziliaanse actiewezen een beetje kent weet dat dit in het land het kenmerk is van veel sociale, meestal socialistisch geörienteerde organisaties, waarvan de landlozenbeweging MST (Movimento dos Trabalhadores Rurais Sem-Terra), de daklozenbeweging MTST (Movimento dos Trabalhadores Sem-Teto) en de inheemse groeperingen het meest tot de verbeelding spreken. Daar is het laatste decennium de beweging van de anders-globalisten bijgekomen, tegenwoordig te herkennen aan het typische Guy Fawkes-masker van die protestbeweging, maar daarmee ook een zekere radicalisering van het actiewezen.

In een land waar 'çrowd-control' door de militaire politie bijna per definitie tot gewelddadige repressie leidt moet deze radicalisering van het publieke debat welhaast automatisch leiden tot een ontsporing van die protestmanifestaties. En aldus geschiedde ook dit keer. De politietop en lokale politici verklaren via de media de actievoerders tot 'chaos veroorzakende anarchisten', lijken daarmee het gewelddadig optreden voor het publiek te kunnen legitimeren en slaan vervolgens hard toe. De demonstranten, veelal jongeren en studenten, laten dit niet over hun kant gaan en de straatgevechten zijn een feit. Er zijn tot nu toe geldboetes ter waarde van 8.000 euro (R$20.000) uitgeschreven en werden er twintig demonstranten naar het zich laat aanzien willekeurig opgepakt.

Voor officieel standpunt Amnesty International in dit conflict, zie persverklaring (in Portugees) van vandaag,

Gilberto Gil in Amsterdam

Op 16 juli aanstaande is het dan zover. Voor het eerst van mijn leven naar een live-optreden van een van mijn grote Braziliaanse helden, Gilberto Gil. Op fietsafstand van mijn huis in Amsterdam, in de grote zaal van Paradiso. Met zijn album 'Minha História' is mijn liefde voor Brazilië ooit begonnen.
Ik zou in 1992 als historicus afstuderen aan de Universiteit van Groningen en tijdens de maanden die daar aan vooraf gingen heb ik lopen ploeteren op mijn eindscriptie. Een onderzoek naar de politieke context waarin Braziliaanse historici in de twintigste eeuw hun vak uitoefenden, aan welke beperkingen zij daarbij werden onderworpen tijdens de militaire dictatuur van 1964-1985 en als overstijgend verhaal de ontwikkeling van de Braziliaanse historiografie in de negentiende en twintigste eeuw, die werd uitgevochten door middel van een ideologische strijd die tussen links-progressieve onderzoekers en de rechts-autoritaire élite.
Het was een hete zomer in 1992 en van een vriend had ik een cassettebandje met Gilberto Gil gekregen ter morele ondersteuning van het werkstuk. Gilberto nam mij dag en nacht aan de hand mee door de cultuur en geschiedenis van zijn moederland. Wijdde mij in binnen de Braziliaanse ziel en heeft zo een zaadje geplant die inmiddels is uitgegroeid tot een heuse abacateiro, een avocadoboom met enorme proporties. Mijn scriptie werd hooggewaardeerd door de docenten en daarbij heb ik veel aan Gilberto Gil te danken. Gilberto, valeu companheiro!

Laatste peiling Datafolha over presidentsverkiezingen van 2014

Gisteren kwam de gerespecteerde onafhankelijke opinieonderzoeker Datafolha, onderdeel van de mediagroep Grupo Folha rond de kwaliteitskrant Folha de São Paulo, met de uitslagen van een onderzoek naar de populariteit van de aanstaande kandidaten voor de presidentsverkiezingen van 2014. Weinig verrassend was dat de zittende presidente Dilma Rousseff (Partido dos Trabalhadores/PT) onverminderd populair blijft bij het Braziliaanse electoraat. Met 51% van de stemmen zou ze op dit moment met gemak een tweede termijn als staatshoofd in de wacht slepen en daarmee haar meest directe uitdagers verpulveren: Marina Silva  van de groene Rede de Sustentabilidade komt op dit moment op 16%, senator Aécio Neves (PSDB) op 14% en de gouverneur van de deelstaat Pernambuco Eduardo Campos (PSB) op 6% van de stemmen. Onder hoogopgeleiden liggen de uitslagen op dit moment iets anders, maar ook daar blijkt Dilma (foto links) het populairst te zijn met 34% van de stemmen tegen 29% voor Marina en 19% voor Aécio. De dagen voor de eeuwige presidentskandidaat José Serra (PSDB) lijken toch echt geteld. Slechts 1% van de ondervraagden zei zijn of haar politieke vertrouwen in hem te kunnen leggen.

www.agenciabrasil.ebc.com.br

Datafolha peilde trouwens ook de kansen van twee andere personen die de politiek de laatste jaren sjeu hebben gegeven. Oud-president Luiz Inácio Lula da Silva zou op dit moment zelfs meer stemmen binnen halen an zijn partijgenote Dilma, 55%. En de kansen van de immens populaire corruptiebestrijder en de huidige president van het Federale Hooggerechtshof Joaquim Barbosa (foto rechts) blijken voor het presidentschap van de natie toch te gering voor enig succes. Hij blijft in de peilingen op slechts 8% steken.

www.pragmatismopolitico.com.br

Als een onderzoeksinstituut van een mediagroep met als thuisbasis São Paulo keek Datafolha ook naar de kansen van de verschillende kandidaten voor het gouverneurschap van Brazilië's economisch belangrijkste deelstaat. Daar lijkt de PSDB traditiegetrouw stevig in het zadel te zitten. De huidige gouverneur Geraldo Alckmin (foto) zou als er nu verkiezingen zouden worden gehouden tussen de 42 en de 52% van de stemmen binnenhalen. Interessant hier is wie het namens de eeuwig rivaal PT het beste tegen hem kan opnemen. Oud-president Lula scoort in de peilingen 26% van de stemmen. De drie andere, meer serieuze namen die binnen de socialistische partij worden genoemd, allen vooraanstaande ministers in het kabinet van presidente Dilma, scoren aanzienlijk lager: Aloizio Mercadante 11%, José Eduardo Cardozo 5% en de Alexandre Padilha 3%. De kandidaten van de andere partijen scoren ook niet bijster hoog. Opvallend is dat de kandidaat van de PMDB en oudwerkgeversvoorzitter Paulo Skaf met een score tussen de 13 en 16% beter lijkt te scoren dan de belangrijkste PT-kandidaat Mercadante. Oud-burgemeester van São Paulo Gilberto Kassab blijft tussen de 6 en 9% steken.

Parte 3: Pronto para o que der e vier

'U2 - Zoo Station - Brazil 2006' bekijken op YouTube

Optreden van U2 in het Morumbi-stadion in São Paulo in 2006. I am ready for what's next!