In memoriam, José en Maria

Gisteren vond in Marabá, in het zuidoosten van de deelstaat Pará, het proces plaats tegen de drie vermeende moordenaars van José Claudio Ribeiro da Silva en zijn vrouw Maria do Espírito Santo (foto). Beiden waren vooraanstaande natuurbeschermers en milieuactivisten die stelling hadden genomen tegen de illegale houtkap, de massale ontbossing en de lokale boeren die zich in Pará daaraan schuldig maken. José en Maria hadden al veelvuldig doodsbedreigingen ontvangen en hielden er rekening mee dat het noodlot onvermijdelijk zou toeslaan, maar dat wierhield hen er niet van met de strijd door te gaan. Zij werden op 24 mei 2011 in de buurt van hun woonplaats Nova Ipixuna om het leven gebracht. De moordaanslag werd in de publieke opinie direct vergeleken met twee eerdere spraakmakende moorden in het Amazone-gebied, die op de milieuactivisten Chico Mendes (1988) en Dorothy Stang (2005).

Direct na de moordaanslag werden er binnen een kort tijdsbestek nog eens twee milieuactivisten in Amazônia gewelddadig om het leven gebracht. Eremilton Pereira dos Santos, eveneens in het zuidoosten van Pará en Adelino Ramos, een boerenleider in de deelstaat Rondônia. De golf van aanslagen bleef nationaal en internationaal niet onopgemerkt. De uitgebreide persaandacht deed de federale overheid beseffen dat het tijd werd om daadkrachtiger in te grijpen en werd er op 31 mei 2011 een crisisberaad van het kabinet bijeengeroepen. De regering in Brasília zond terstond extra manschappen van de federale politie naar de regio teneinde andere activisten bescherming te bieden en de daders achter de moordaanslagen te achterhalen. Dit leidde o.a. tot de arrestatie van de vermoedelijke opdrachtgever de fazendeiro José Rodrigues Moreira en zijn handlangers Lindonjonson Silva Rocha en Alberto Lopes do Nascimento, die vandaag terecht stonden voor een juryrechtbank in Marabá in verband met de moord op José en Maria.

Het proces trok veel aandacht van de media en van Braziliaanse (land)activisten. Er kwamen tijdens de zitting zo'n 500 landactivisten voor de rechtbank bijeen. Naast bisschop Dom Erwin Kräutler van Xingu, Pará (zelf ook veelvuldig slachtoffer van doodsbedreigingen wegens zijn inzet voor de inheemse bevolking van Brazilië) en Atila Roque, directeur van Amnesty International-Brazilië gaven o.a. de acteur Osmar Prado, padre Ricardo Rezende en Frei Henri de Roziers (beide vooraanstaande landactivisten in de regio) acte de presènce. Het gebeuren heeft zich daarmee, net als de eerdere moorden op Chico Mendes en Dorothy Stang, ontwikkeld te hebben tot een zaak die symbool staat voor al die andere moordaanslagen die de afgelopen decennia in met name dit deel van Brazilië gepleegd zijn. Volgens cijfers van de CPT/Comissão Pastoral da Terra, een kerkelijke ngo die zich bezighoudt met landhervorming, zijn er tussen 2002 en 2011 in Brazilië in totaal 377 personen om hun activisme voor landhervorming en milieubehoud vermoord. Om dit tijdens het proces tot uitdrukking te brengen werden voor de rechtbank in Marabá kruisen geplaatst voor al deze mensen die gewelddadig om het leven werden gebracht (foto).
Uiteindelijk werden Lindonjonson en Alberto Lopes gisteravond veroordeeld tot celstraffen van respectievelijk 42 en 45 jaar. José Rodrigues Moreira, die was aangeklaagd wegens het plannen, financieren en organiseren van de moordaanslagen werd, ondanks de vele door het openbaar ministerie aangedragen bewijzen, door de jury vrijgesproken. Het OM gaat in hoger beroep.