De grenzen van Lula's Realpolitik

Enkele dagen nadat zij door haar eigen PSB/Partido Socialista Brasileiro werd gevraagd om als running-mate van Fernando Haddad diens kansen op het burgemeesterschap van de stad São Paulo te vergroten heeft Luize Erundina zich teruggetrokken. Wat aanvankelijk een meesterzet van het campagneteam leek te zijn zou nu misschien wel eens de voortijdige doodssteek voor Haddad kunnen betekenen. Hij stond er al niet goed voor in de peilingen, maar de meest recente gebeurtenissen komen diens PT/Partido dos Trabalhadores in het algemeen en oud-president Luiz Inácio Lula da Silva in het bijzonder wel zeer ongelegen. Laatstgenoemde zal al zijn politieke vaardigheden moeten inzetten om achter de schermen zijn persoonlijke droom, het doorbreken van de politieke almacht van aartsrivaal PSDB in de politiek van São Paulo, alsnog te kunnen verwezenlijken.
Het lijkt allemaal met de bovenstaande foto te zijn begonnen. In het midden staat een jeugdige Fernando Haddad die vaderlijk, zeg maar gerust paternalistisch wordt gedold door twee oudere mannen. Links herkennen we Lula, die klaarblijkelijk iets heeft gezegd in de trant van "jongens-onder-elkaar", waardoor Haddad zich niet helemaal op zijn gemak lijkt te voelen. Het venijn zit hem dan ook in de man rechts, Paulo Maluf.
Paulo Maluf is al sinds de jaren '70 van de vorige eeuw een ikoon in de politiek van São Paulo. Hij begon zijn politieke carrière in de dagen van de militaire dictatuur en is geniet nog steeds een aanzienlijke populariteit bij bepaalde segmenten van de bevolking. Maluf is het toonbeeld van rechts conservatief-populisme binnen het Braziliaanse politiek bedrijf en de verdenkingen van grootschalige corruptie kleven hem al jarenlang aan. Hij staat op de internationale arrestatielijst van Interpol en weet zich de Amerikaanse justitie op de hielen. Hoewel vaak door een Braziliaanse rechter wegens corruptie veroordeeld kwam het slechts eenmaal tot een daadwerkelijk vonnis. In 2001 moest Maluf een half miljoen reais boete aan de Braziliaanse Staat betalen. Veel van zijn financiële misdrijven kwamen echter door verjaring nooit voor de rechtbank. Op Maluf is de beroemd geworden populaire Braziliaanse uitspraak "rouba, mas faz" (vertaald: hij steelt dan wel, maar hij doet tenminste iets) geënt. Want ondanks zijn financiële malversaties was Maluf tijdens zijn burgemeesterschap van de stad São Paulo (1993-1996) degene die enkele belangrijke infrastructurele werken heeft doen uitvoeren, wat hem een duurzame populariteit bij een deel van het electoraat heeft opgeleverd.
En nu gaat uitgerekend de voor de buitenwereld als socialistisch bekendstaande Lula met deze man electoraal in zee. De man met wie juist het linkse ikoon van São Paulo bij uitstek (Luiza Erundina) decennialang de degens heeft gekruist. Ziedaar de reden voor haar vertrek als kandidaat voor het vice-burgemeesterschap namens de PSB, die uiteindelijk ethiek boven de pure Realpolitik heeft verkozen.
De deal van Lula met Maluf kwam toch enigszins uit de lucht vallen, al moet Erundina er van tevoren  toch iets van vermoed hebben. De partij van Maluf is de rechtse PP/Partido Progressista, die op federaal niveau reeds een belangrijke coalitiepartner van PT-presidente Dilma Rousseff is. In de stad São Paulo werd de PP (en daarmee haar kopstuk Paulo Maluf) met gemak door het team rond Haddad binnengehaald in ruil voor een belangrijke post voor een PP-er binnen het federale ministerie van Stedenbeleid.
Het vertrek op ethische gronden van Luiza Erundina betekent een electorale verzwakking van de kansen van Fernando Haddad. De PT, dat dit jaar toch al geplaagd wordt door een aanstaand gerechtelijk proces wegens corruptie onder de regering-Lula, loopt daardoor aanzienlijke imagoschade op. De partij die zich altijd te weer wil stellen tegen de endemische ziekte die corruptie voor Brazilië is gaat nu in alle openheid juist met hét toonbeeld van diezelfde corrupte praktijken in zee.
Op de foto lijkt Haddad zich dat nog enigszins te realiseren, maar Lula lijkt alle schroom te zijn ontvallen. Voor zijn ultieme politieke droom lijkt hij werkelijk elke morele hindernis te kunnen nemen. Realpolitik is ook in zo'n enorm en politiek gecompliceerd land als Brazilië een noodzakelijkheid om zaken tot stand te kunnen brengen. Lula toonde dat tijdens zijn beide mandaten al aan door samen met de rechtse José Alencar als zijn vice-president het land succesvol in de vaart der volkeren op te stuwen, maar het lijkt erop alsof hij door de openlijke samenwerking met Paulo Maluf uiteindelijk toch een stap te ver is gegaan.