... intussen bij de buren (deel II)

Strikt genomen is de afzetting van president Fernando Lugo als president van Paraguay afgelopen zaterdag, als men het procedureel bekijkt, geheel volgens geldend Paraguayaans staatsrecht verlopen. Het is vooral de voortvarendheid die men het Huis van Afgevaardigen en de Senaat in de hoofdstad Asunción op morele gronden democratisch gezien kan kwalijk nemen. Het was Lugo immers nauwelijks gegund zich tijdens het politieke proces in het parlement adequaat te kunnen verdedigen. Hij kreeg uiteindelijk slechts twee uur spreektijd, veel te weinig voor een afgewogen presidentieel weerwoord tijdens een politiek gevoelige zaak als een impeachment-proces. Kort samengevat heeft de oppositie formeel-juridisch correct gehandeld, maar het moreel-politiek laten afweten.
Natuurlijk was het van tevoren al duidelijk dat de oppositie erin zou gaan slagen Lugo per stemming uit zijn ambt te zetten. De oppositie heeft, nadat de liberale Partido Liberal Radical Auténtico/PLRA vorige week de coalitie rond de president verlaten had, de meerderheid in het parlement. Geruchten gaan dat Lugo's opvolger, diens voormalige vice-president en PLRA-leider Federico Franco, reeds voor de stemmingen in het Congres hadden plaatsgevonden de ambassadeur van Paraguay's machtigste buurman Brazilië op de hoogte zou hebben gesteld van diens aanstaande presidentsschap. Zo zeker was men klaarblijkelijk al van de zaak.

Het blijft vooralsnog speculeren wat de Partido Liberal Radical Auténtico van Federico Franco ertoe heeft gebracht om als tweede partij van het land de regeringscoalitie van Fernando Lugo voortijdig te verlaten en zo de weg vrij te maken voor een impeachment-proces. Mijn theorie is dat de liberalen dit om strategische en electorale redenen hebben gedaan. Over negen maanden zijn er immers opnieuw presidentsverkiezingen, waarbij alles erop wees dat de partij van de bij de gewone Paraguayaan zo populaire Lugo, die zelf onherkiesbaar is en zichzelf in de strijd om een senatorschap zal werpen, zo goed als zeker een nieuw mandaat zou binnenhalen. Dit zou betekenen dat de PLRA nogmaals de tweede viool zou moeten gaan spelen, terwijl de nieuwe linkse regering zich meer en meer zou kunnen gaan conformeren met de meer radicalere Latijnsamerikaanse landen van de ALBA-groep rond de huidige Venezolaanse president Hugo Chávez.
De aanleiding voor het impeachment-proces, een gewelddadige confrontatie tussen de nationale politie en landloze activisten in Curuguaty waarbij zeventien doden vielen (elf boeren en zes politiemensen), is in Latijns-Amerika zo `normaal` dat geen enkele regeringsleider op het continent, zowel op nationaal als op provinciaal niveau, er ooit door in de verdrukking is gekomen en het veld heeft moeten ruimen. Alleen deze trendbreuk geeft al te denken. Paraguay is een eigenaardig land, maar komt voor de primeur van een dergelijke progressiviteit niet direct in aanmerking, vooral niet als de aanzet afkomstig is uit de rechtse hoek van het Paraguayaanse politieke spectrum.

Het is vooral interessant om te bezien hoe met name de Braziliaanse regering zich de komende maanden ten aanzien van de crisis in buurland Paraguay gaat ontwikkelen. Direct na de 'parlementaire staatsgreep' (in Brazilië als snel golpeachment genoemd) veroordeelde presidente Dilma Rousseff het gedwongen vertrek van Fernando Lugo in de hardste bewoordingen, geheel conform de unisono reactie van de rest van de Latijnsamerikaanse staatshoofden. Daags daarna zwakte haar adviseur op buitenlandse zaken het standpunt al weer wat af. Brasília respecteert de democratische rechtsgang in Paraguay en zal zich niet in haar interne aangelegenheden mengen, zo heette het. Men riep dan wel de ambassadeur uit Asunción terug en stemde in met de tijdelijk schorsing van Paraguay als lid van het handelsblok Mercosur, maar mijns inziens is daar toch veel symboolpolitiek bij in het geding. Een politieke afgezant kan altijd snel weer terug en de schorsing betreft slechts de ontzegging van de aanwezigheid van het Paraguayaanse staatshoofd bij een top van de vier regeringsleiders in het Argentijnse stad Mendoza aanstaande dinsdag.
De Braziliaanse economische en politieke belangen in Paraguay zijn groot en het land kent een aanzienlijke Braziliaanse gemeenschap. Er is Brazilië dan ook alles aan gelegen de rust en de orde in het kleine buurland te handhaven, Paraguay binnen de eigen politieke invloedssfeer te behouden en het land zo uit de meer radicalere ALBA-sfeer los te weken. Het was dan ook een teken aan de wand dat de nieuwe president Federico Franco zich na de machtsovername publiekelijk een fan van Luiz Inácio Lula da Silva en Michelle Bachelet, de pragmatisch-socialistische oud-presidenten van respectievelijk Brazilië en Chili, verklaarde en zich in uiterst scherpe bewoordingen tegen de Venezolaanse president Hugo Chávez afzette.

Tegenover vertegenwoordigers van nationale mensenrechtenorganisaties verklaarde president Franco de mensenrechten te zullen respecteren, bestaande vrijheden te handhaven en concreet een begin met de landhervorming te zullen maken. Mooie, maar o zo bekende woorden uit de mond van een regeringsleider uit Latijns-Amerika. Vooralsnog krijgt Federico Franco, mits hij de oude machthebbers van de rechtse Colorado-partij buiten de macht weet te houden, van mij het voordeel van de twijfel.

Onderwijl ... in het kamp-Serra

In een land als Brazilië, waar de bevolking een grote voorliefde voor sport en telenovela's koestert en zo veel aan het beeldscherm en de radio gekluisterd is, worden verkiezingen doorgaans beslist via radio en televisie. Om meer precies te zijn, via de zendtijd die de strijdende partijen door het TSE/Tribunal Superior Eleitoral (zeg maar de Kiesraad) voorafgaand aan de campagnes toebedeeld krijgen. Nieuwe partijen krijgen geen zendtijd, terwijl de hoeveel minuten voor de reeds bestaande politieke partijen per grootte van het zittende aantal parlementariërs wordt bepaald. Dit leidt tot een schimmig spel van onderhandelen en dealen tussen partijen van allerlei pluimage, teneinde voor de belangrijkste spelers de meeste zendtijd te creëren in ruil voor politieke benoemingen op strategische (lees: voor partijen lucratieve) plaatsen binnen bijvoorbeeld ministeries of anderssoortige politieke toezeggingen. Zoals gezegd kan dat leiden tot vreemde coalities. Paulo Maluf, de leider van de rechtse PP/Partido Progressista in de deelstaat São Paulo, die gisteren onverwachts een deal sloot met de socialistische PT/Partido dos Trabalhadores, decennialang elkaars grootste tegenstanders, verklaarde die politieke zet met de uitspraak "Links of rechts, het maakt niets uit. Het gaat om de hoeveelheid zendtijd." (Waarbij hij vergat te vermelden dat in ruil voor die steun een belangrijke, wederom lucratieve post binnen het federale ministerie van Stedenbeleid aan een lid van zijn partij wordt ingeruimd.) José Serra, de topkandidaat van de PSDB voor het burgemeesterschap van de stad São Paulo, was dan ook onaangenaam verrast dat de PP, waarmee hij al sinds 2011 in onderhandeling was, uiteindelijk het kamp van PT-kandidaat Fernando Haddad koos. Dat kost hem zendtijd en maakt dat de teller vandaag in Haddad's voordeel uitvalt. Direct werd dan ook gelonkt naar de steun van de kleine rechtse PTB/Partido Trabalhista Brasileiro, goed voor 49 seconden zendtijd. Ruilobject: het deelstaatministerie van Justitie of eventueel het vice-burgemeesterschap. Dat laatste lijkt echter onwaarschijnlijk omdat dat die reeds vergeven lijkt te zijn aan de grotere DEM/Democratas of de PSD/Partido Social Democrático van zittend burgemeester Gilberto Kassab. Die keuze is op haar beurt ook weer afhankelijk van, inderdaad de zendtijd. De PSD is een afsplitsing van de DEM en heeft als nieuw geregistreerde politieke partij geen recht op politieke propaganda via de radio en de televisie. Hiertoe heeft de partij bij het Kiesraad toch toestemming gevraagd, waar de DEM uiteraard tegen in beroep is gegaan. Afhankelijk van die uitspraak kan de PSDB van José Serra het vice-burgemeesterschap toewijzen aan de PSD of de DEM, wetende dat de partij van Kassab ook nog een lijntje naar PT-kandidaat Haddad heeft lopen. Tja en dan is het de beurt aan de groenen van de PV/Partido Verde om haar politieke eisen te stellen. Traditiegetrouw trekt deze partij in São Paulo met de PSDB op, maar heeft tot nu toe deze steun niet formeel uitgesproken. Zou het politiek getouwtrek om zendtijd dan ook nog een milieuvriendelijke uitwerking kunnen hebben?

De grenzen van Lula's Realpolitik

Enkele dagen nadat zij door haar eigen PSB/Partido Socialista Brasileiro werd gevraagd om als running-mate van Fernando Haddad diens kansen op het burgemeesterschap van de stad São Paulo te vergroten heeft Luize Erundina zich teruggetrokken. Wat aanvankelijk een meesterzet van het campagneteam leek te zijn zou nu misschien wel eens de voortijdige doodssteek voor Haddad kunnen betekenen. Hij stond er al niet goed voor in de peilingen, maar de meest recente gebeurtenissen komen diens PT/Partido dos Trabalhadores in het algemeen en oud-president Luiz Inácio Lula da Silva in het bijzonder wel zeer ongelegen. Laatstgenoemde zal al zijn politieke vaardigheden moeten inzetten om achter de schermen zijn persoonlijke droom, het doorbreken van de politieke almacht van aartsrivaal PSDB in de politiek van São Paulo, alsnog te kunnen verwezenlijken.
Het lijkt allemaal met de bovenstaande foto te zijn begonnen. In het midden staat een jeugdige Fernando Haddad die vaderlijk, zeg maar gerust paternalistisch wordt gedold door twee oudere mannen. Links herkennen we Lula, die klaarblijkelijk iets heeft gezegd in de trant van "jongens-onder-elkaar", waardoor Haddad zich niet helemaal op zijn gemak lijkt te voelen. Het venijn zit hem dan ook in de man rechts, Paulo Maluf.
Paulo Maluf is al sinds de jaren '70 van de vorige eeuw een ikoon in de politiek van São Paulo. Hij begon zijn politieke carrière in de dagen van de militaire dictatuur en is geniet nog steeds een aanzienlijke populariteit bij bepaalde segmenten van de bevolking. Maluf is het toonbeeld van rechts conservatief-populisme binnen het Braziliaanse politiek bedrijf en de verdenkingen van grootschalige corruptie kleven hem al jarenlang aan. Hij staat op de internationale arrestatielijst van Interpol en weet zich de Amerikaanse justitie op de hielen. Hoewel vaak door een Braziliaanse rechter wegens corruptie veroordeeld kwam het slechts eenmaal tot een daadwerkelijk vonnis. In 2001 moest Maluf een half miljoen reais boete aan de Braziliaanse Staat betalen. Veel van zijn financiële misdrijven kwamen echter door verjaring nooit voor de rechtbank. Op Maluf is de beroemd geworden populaire Braziliaanse uitspraak "rouba, mas faz" (vertaald: hij steelt dan wel, maar hij doet tenminste iets) geënt. Want ondanks zijn financiële malversaties was Maluf tijdens zijn burgemeesterschap van de stad São Paulo (1993-1996) degene die enkele belangrijke infrastructurele werken heeft doen uitvoeren, wat hem een duurzame populariteit bij een deel van het electoraat heeft opgeleverd.
En nu gaat uitgerekend de voor de buitenwereld als socialistisch bekendstaande Lula met deze man electoraal in zee. De man met wie juist het linkse ikoon van São Paulo bij uitstek (Luiza Erundina) decennialang de degens heeft gekruist. Ziedaar de reden voor haar vertrek als kandidaat voor het vice-burgemeesterschap namens de PSB, die uiteindelijk ethiek boven de pure Realpolitik heeft verkozen.
De deal van Lula met Maluf kwam toch enigszins uit de lucht vallen, al moet Erundina er van tevoren  toch iets van vermoed hebben. De partij van Maluf is de rechtse PP/Partido Progressista, die op federaal niveau reeds een belangrijke coalitiepartner van PT-presidente Dilma Rousseff is. In de stad São Paulo werd de PP (en daarmee haar kopstuk Paulo Maluf) met gemak door het team rond Haddad binnengehaald in ruil voor een belangrijke post voor een PP-er binnen het federale ministerie van Stedenbeleid.
Het vertrek op ethische gronden van Luiza Erundina betekent een electorale verzwakking van de kansen van Fernando Haddad. De PT, dat dit jaar toch al geplaagd wordt door een aanstaand gerechtelijk proces wegens corruptie onder de regering-Lula, loopt daardoor aanzienlijke imagoschade op. De partij die zich altijd te weer wil stellen tegen de endemische ziekte die corruptie voor Brazilië is gaat nu in alle openheid juist met hét toonbeeld van diezelfde corrupte praktijken in zee.
Op de foto lijkt Haddad zich dat nog enigszins te realiseren, maar Lula lijkt alle schroom te zijn ontvallen. Voor zijn ultieme politieke droom lijkt hij werkelijk elke morele hindernis te kunnen nemen. Realpolitik is ook in zo'n enorm en politiek gecompliceerd land als Brazilië een noodzakelijkheid om zaken tot stand te kunnen brengen. Lula toonde dat tijdens zijn beide mandaten al aan door samen met de rechtse José Alencar als zijn vice-president het land succesvol in de vaart der volkeren op te stuwen, maar het lijkt erop alsof hij door de openlijke samenwerking met Paulo Maluf uiteindelijk toch een stap te ver is gegaan.

Grand Old Lady

Wat een meesterlijke zet van het campagneteam van Fernando Haddad, die in oktober namens de socialistische PT een gooi naar het burgemeesterschap van de stad São Paulo gaat doen! De geplaagde kandidaat (relatief onbekend bij het electoraat, weinig enthousiaste steun van lokale PT-ikoon senator en stemmentrekker Marta Suplicy en vooral slechte polls) zal ter zijde worden gestaan door de bijna 80-jarige Luiza Erundina van de PSB/Partido Socialista Brasileiro, een begrip in de politiek van de deelstaat en de stad São Paulo. Nadat haar partij zich deze week, na heel veel intern gebakkelei, als eerste van de andere partijen officieel achter Haddad schaarde kwam haar naam direct naar voren als de kandidaat voor het vice-burgemeesterschap. Zij nam de uitnodiging gretig aan.
Met de federaal afgevaardigde Erundina haalt Haddad een stemmentrekker binnen, die door het publiek als eerlijk en als iemand met principes wordt ervaren. Tijdens de afgelopen verkiezingen voor het Congres in 2010 was zij degene die in  de rijke, conservatieve middenklassewijken van São Paulo de meeste stemmen wist te bemachtigen. Haar kandidatuur wordt in het kamp van directe tegenstander José Serra (PSDB) dan ook met argusogen gadegeslagen. Want dat is nu juist dat deel van het electoraat waar de tucanos en hun coalitiegenoten op de centrum-rechtse flank het van zal moeten hebben en waar de PT traditiegetrouw slechte resultaten behaald.

Luiz Erundina. Wat beweegt de vrouw om op haar 79ste nog op hoog politiek niveau een rol van betekenis wenst te spelen? Geboren en getogen binnen een arm gezin in de noordoostelijke deelstaat Paraíba maakte zij in 1971 de stap om sociologie en politicologie in São Paulo te gaan studeren. Na haar studie werd Erundina sociaal werkster die in zich in de arme periferie van de stad bekommerde om de slechte woon- en arbeidsomstandigheden van de nordestinos, verarmde migranten uit het noordoosten van Brazilië die in het rijke zuiden van het land een betere toekomst voor zichzelf willen opbouwen maar daar door de reeds gevestigde bevolkingsgroepen allerminst met open armen ontvangen werden.
Vanuit het opbouwwerk volgt al snel een politieke carrière. In 1980 was zijn samen met oud-president Lula een van de oprichters van de socialistische Partido dos Trabalhadores/PT en deed ze in 1982 haar daadwerkelijke politieke intrede als gemeenteraadslid van die partij in São Paulo. In 1989 verbaasde ze vriend en vijand toen ze werd verkozen tot eerste socialistische burgemeester van de metropool. Ze zou het ambt tot 1993 uitvoeren en wist enkele successen op met name onderwijs- en gezondheidsgebied binnen te halen. Nadien zou ze nog driemaal een hernieuwde gooi naar het burgemeesterschap doen, maar dat deed ze na een breuk met de PT (Erundina had geheel tegen de zin van de partijtop een positie binnen het kabinet van president Itamar Franco aanvaard) op de ticket van de veel kleinere PSB. Namens die partij is ze nu al weer jaren voor São Paulo federaal afgevaardigde in de hoofdstad Brasília.
Erundina's keuze voor het vice-burgemeesterschap lijkt echter eerder door partijpolitieke belangen dan door persoonlijk ambities te zijn ingegeven. De PSB is een traditionele bondgenoot van de PT en trekken meestal automatisch gezamenlijk op bij verschillende verkiezingen. Daarbij komt dat een van de rijzende sterren aan het Braziliaanse politieke firmament Eduardo Campos is. Nationaal leider van de PSB, gouverneur van de belangrijke deelstaat Pernambuco en vertrouweling van oud-president Lula. Deze band tussen de PSB en de PT kwam in de problemen omdat de PSB-afdeling São Paulo zich gecommiteerd heeft aan het zittende PSD/PSDB-gemeentebestuur van burgemeester Gilberto Kassab. Lange tijd wist voorzitter Marcio França van de afdeling een verbond met de PT te traineren, maar wist zich politiek schaakmat gezet door de nominatie van het ultieme partij-ikoon in São Paulo,  Luiza Erundina.
De verkiezingscampagne ligt met deze strategische zet weer helemaal open en opent een persectief naar een heuse, ouderwetse strijd tussen de PT (Fernando Haddad) en haar eeuwige rivaal in São Paulo, de PSDB van José Serra.

(Het ziet er trouwens naar uit dat ook de trouwe communistische PT-bondgenoot PCdoB zich vandaag, na een flirt met de PRB/Partido Repúblicano Brasileiro van Celso Russomanno, achter Haddad gaat scharen.)

Dengue

Ik vertrek binnenkort weer naar Brazilië. Een combinatie van werk en vrienden bezoeken. Ik verheug me er enorm op en heb dan ook de benodigde voorzorgen genomen. Dat leidde twee weken geleden tot twee beurse armen en een aantal dagen een lamlendig gevoel in mijn lichaam. Maar ja, na de vier prikken door de bedrijfsarts behendig ingebracht ga ik met een gerust hart de tropen in. De hele rits is weer binnen: gele koorts, hepatitis A en B en natuurlijk DTP.
Maar daarmee ben je er nog niet, want er zijn nog een paar andere gemene ziektes die je in den vreemde kan oplopen en waartegen de mens zich (nog) niet kan inenten. Dus kreeg ik van mijn arts een hele verhandeling over malaria, rabiës (hondsdolheid), schistosomiasis (een wormeninfectie) en die andere ziekte die een bepaalde mug kan overdragen, dengue of zoals het in goed Nederlands heet knokkelkoorts.
In Noordwest-Europa komt dengue niet voor, maar in de tropen des te meer. De ziekte wordt overgedragen door de Aedes Aegypti en kan leiden tot hoge koorts (tot 41 C), zware hoofdpijn en vermoeide benen en spieren en soms een maagdarmontsteking. Je bent gemiddeld zo'n 6 à 7 dagen uit de roulatie en in sommige gevallen kan het bij een shock dodelijk zijn.

Met name in de brede kuststrook tussen pakweg Rio de Janeiro en Fortaleza is de mug zeer actief, evenals in het westelijk deel van het Amazone-gebied. In het uitgebreide gebied daartussen moet men behoedzaam zijn. De Aedes Aegypti heeft een voorkeur voor vochtige plaatsen en vindt met name in dichtbevolkte gebieden een aangename verblijfplaats. Je insmeren met DEET helpt enigszins en bij een daadwerkelijke beet is de gang naar een arts onvermijdelijk.
Er is de Braziliaanse autoriteiten dan ook veel aan gelegen om de bevolking voorlichting te geven over de preventieve maatregelen die men kan nemen om de kans op een muggenbeet te minimaliseren. Er worden in de campagnes kosten noch moeite bespaard om dat vervelende beest buiten de deur te houden.

Een bezoek aan de tropen vergt zo z'n voorbereidingen. Het is gewoon een "part of the deal". Het hoort erbij en goddank neemt de wetenschappelijke kennis omtrent de ziektes toe. Voor de rest is het een kwestie van gezond verstand en een beetje geluk. Laat het je niet afschrikken, Brazilië is nog steeds een van de mooiste plekken op deze aardbol die de mens kan bezoeken. Boa viagem!

Marcelo D2, O Rappa & Gabriel O Pensador - Até Quando

Brazilië kent een lange traditie van protestliederen, die reeds in de jaren '70 van de vorige eeuw met de direct uit de bossa nova voortgekomen MPB/Música Popular Brasileira-genre (o.a. Caetano Veloso, Gilberto Gil en Chico Buarque) tot bloei begon te komen. Vanaf de jaren '90 zijn de reggae- en natuurlijk vanuit haar aard de rapscène de dragers van het muzikale protest tegen de vele misstanden binnen de Braziliaanse maatschappij.

Even voorstellen, de kandidaten in Rio de Janeiro

Op zeven oktober aanstaande gaan de cariocas naar de stembus om een nieuwe burgemeester te kiezen.

Vooralsnog lijkt de zittende burgemeester Eduardo Paes (foto) van de PMDB de grootste kans te maken voor een tweede termijn als burgervader van de miljoenenstad. Hij weet zich gesteund door negentien andere partijen waaronder de socialistische PT van oud-president Luiz Inácio Lula da Silva. Laatstgenoemde verklaarde de afgelopen week publiekelijk de kandidatuur van Paes met al zijn krachten te zullen ondersteunen. Maar de afdeling van de PT in Rio is verdeeld. Een grote groep critici binnen de partij verzet zich tegen de automatische, door politieke verhoudingen op federaal niveau ingegeven vriendschap met de PMDB en pleit voor een eigen socialistische kandidaat. Maar vooralsnog lijkt de meerderheid van de PT zich bij een vice-burgemeesterschap van haar voorman Edilson Pires neer te zullen leggen. Waarna het de linkse vleugel niets anders rest dan Pires trouw te blijven of een overstap naar de immens populaire kandidaat van de socialistische PSOL te maken. Niemand minder als PT-ikoon van het eerste uur de muzikant en schrijver Chico Buarque ging hen immers voor. Twee weken geleden schaarde hij zich publiekelijk achter de kandidatuur van Marcelo Freixo, in navolging van zijn niet minder vermaarde collega's Caetano Veloso en Gilberto Gil, ooit nog cultuurminister voor de groene Partido Verde in de regering-Lula.

Freixo (foto) lijkt zich te gaan ontwikkelen tot de grote verrassing van de aanstaande verkiezingen. Als vooraanstaand mensenrechtenactivist en vooral al voorzitter van een tweetal gedurfde parlementaire onderzoeken door de Wetgevende Vergadering van Rio de Janeiro naar milities en wapenbezit in de deelstaat heeft hij zich vooral bij de progressieve cariocas onwaarschijnlijk populair gemaakt. (Het gegeven dat de hoofdpersoon in de succesvolle speelfilm Tropa de Elite II van José Padilha op de persoon van Freixo is gebaseerd zal hem electoraal waarschijnlijk ook geen windeieren gaan leggen.) Ondanks het feit dat de PSOL weinig zendtijd op radio en televisie heeft (een verbond met de Partido Verde ketste af nadat de groenen toch met een eigen kandidaat (Aspásia Camargo) de verkiezingen in willen gaan) lijkt juist Freixo via de sociale media op het internet dit manco te kunnen omzeilen. Als iemand de moderne communicatiemiddelen tot zijn electoraal voordeel weet te hanteren en zich als grootste voorvechter voor een meer rechtvaardige stad weet te positioneren dan is het Freixo. Door de keuze van Marcelo Yuka, de voormalige drummer van de populaire rockgroep O Rappa, als zijn kandidaat voor het vice-burgemeesterschap lijkt hij de jeugd en de cultureel-intellectuele elite van de stad geheel op zijn hand te krijgen. Vanmorgen stelde Marcelo Freixo zich in navolging van de leider van de PSDB, federaal afgevaardigde Otávio Leite, officieel kandidaat voor het burgemeesterschap.

Die PSDB maakt op haar beurt weinig tot geen kans het ambt van burgemeester te veroveren. Leite (foto) is, ondanks een bescheiden carrière in de gemeente- en deelstaatpolitiek van Rio de Janeiro, voor het electoraat een grote onbekende. Omdat de PSDB er helemaal alleen voor staat is er veel te weinig zendtijd om daar verandering in te kunnen brengen. Daar komt nog bij dat Rio geen São Paulo is. Anders dan bij de paulistanos is Rio de Janeiro een stad waar de tucanos nog nooit een grote rol van betekenis hebben gespeeld. De openlijke steun van partij-ikonen als oud-president Fernando Henrique Cardoso en de waarschijnlijke PSDB-kandidaat voor het volgende presidentschap Aécio Neves zullen hem electoraal niet veel verder helpen.

Rest alleen nog de kandidaten van de rechtse DEM en de groene Partido Verde/PV voor te stellen. Zowel Rodrigo Maia als Aspásia Camargo lijken geen enkele kans op het burgemeesterschap te zullen hebben. Maia is federaal afgevaardigde en de zoon van de illustere César Maia die in totaal twaalf jaar burgemeester van Rio is geweest. Hij lijkt vooral op de bekendheid van zijn vader mee te willen liften en zal zo vooral het meest rechtse deel van het electoraat aan spreken. Camargo is milieuactiviste en is na een carrière in de gemeentepolitiek sinds 2011 deelstaatafgevaardigde in Rio de Janeiro. De dagen dat de PV in Rio onder leiding van de Fernando Gabeira nog een rol van betekenis speelde lijken voorgoed voorbij. Ik verwacht dat veel principeel groen-progressieve kiezers naar Freixo zullen trekken

Mijn verwachting: Paes gaat de eerste ronde met eenderde van de stemmen winnen en zal het op 28 oktober in de tweede ronde moeten gaan opnemen tegen Marcelo Freixo. Dan zullen we het in Keulen horen donderen, want dan moet Rio de Janeiro als het om de handhaving van de rechten van de mens pas echt een keuze gaan maken. 28 oktober 2012 belooft voor de stad en voor Brazilië een historische dag te gaan worden.

Parada do Orgulho LGBT

Misschien wel hét toeristische hoogtepunt van de stad São Paulo, de Parada do Orgulho LGBT. Gisteren alweer voor de zestiende keer. Volgens cijfers van Datafolha zouden gisteren zo'n 270.000 dit kleurrijke festival op de beroemde Avenida Paulista hebben bezocht. Het is elk jaar weer een knallend feest van diversiteit, maar helaas nog steeds een noodzakelijk evenement voor de emancipatie van de homogemeenschap in het nog altijd zeer christelijke Brazilië. De LGBT-beweging heeft haar handen vol aan het documenteren van geweld tegen haar doelgroep en ik krijg als Brazilië-medewerker van Amnesty International met enige regelmaat berichten uit Brazilië waarin mensen hun beklag doen over de onveiligheid en intimidatie van de gay-gemeenschap.

Het is nog altijd een zware dobber voor de Braziliaanse homobeweging om voor de buitenwereld het door Carnaval en kleurrijke gay prides gevormde positieve beeld van een seksueel tolerant Brazilië bij te stellen. Homofobie is onder de Brazilianen helaas nog steeds een wijdverbreid maatschappelijk probleem. De twee thema's die de organisatie van de Parada voor dit jaar hadden uitgekozen waren niet voor niets voorlichting in het onderwijs en het tegengaan van de opkomende trend om de LGBT-gemeenschap te criminaliseren.
Dat het thema LGBT ook electoraal gevoelig ligt werd dit jaar nog maar eens bewezen door de twee belangrijkste kandidaten voor het burgemeesterschap van de stad. In oktober dit jaar zullen die verkiezingen gaan plaatsvinden en inderdaad zowel José Serra (PSDB) als Fernando Haddad (PT) schitterden van afwezigheid. Hun honneurs werden waargenomen door respectievelijk de PSDB-gouverneur van de deelstaat Geraldo Alckmin en de vooraanstaande senator Marta Suplicy, die in een vorig leven een vooraanstaande seksuologe was en daardoor een 'geldig excuus' had om juist wél aanwezig te zijn. De jaarlijkse aanwezigheid van Alckmin blijft opmerkelijk en prijzenswaardig. Hij staat immers bekend als een diep gelovig lid van de rooms-katholieke kerk, een instituut dat haar uiterst vijandige mening over homoseksualiteit ook in Brazilië nooit onder stoelen of banken heeft gestopt.

http://oglobo.globo.com/pais/imagens-da-16-parada-gay-de-sao-paulo-5163679

Onderwijl ... in het stroomgebied van de Tapajós

Ver weg van de metropolen Rio de Janeiro en São Paulo voltrekken zich enorme drama's onder de meest kwetsbare bevolkingsgroepen in het diepe binnenland van Brazilië. De inheemse bevolking, de quilombola's (afstammelingen van de slaven die in het verleden de onmenselijke dwangarbeid ontvlucht zijn en eigen gemeenschappen hebben opgebouwd) en de kleine boeren van het Amazone-gebied moeten zich te weer stellen tegen de oprukkende agrobusiness die verantwoordelijk zijn voor grootschalige ontbossingen en de vestiging van enorme landbouwbedrijven die bv. soja en suikerriet produceren voor de export. Daarnaast worden de gemeenschappen bedreigd door mijnbouwprojecten en de grootschalige bouw van waterkrachtcentrales in de zijrivieren van de Amazone.
De afgelopen week was ik op een internationale conferentie over veranderend landgebruik in Brazilië (en Colombia) dat leidt tot dergelijke onherroepelijk milieuschade en grove schendingen van de mensenrechten. De conferentie was georganiseerd door de Universiteit Utrecht en trok zo'n 150 belangstellenden, waaronder wetenschappers, studenten, activisten uit verschillende disciplines en andere belangstellenden.

Centraal in de bijdragen van Braziliaanse en Nederlandse wetenschappers en activisten stond de situatie in het stroomgebied van de Tapajós-rivier in het westen van de deelstaat Pará. Dit is de deelstaat waar in Brazilië de meeste conflicten over landbezit plaatsvinden. Deze conflicten zetten de lokale gemeenschappen regelrecht tegenover de machtige grote grootgrondbezitters en (multinationale) bedrijven, die zich op al dan niet legale wijze land toeëigenen, wat leidt tot een scala van negatieve milieueffecten en mensenrechtenschendingen. In de Tapajós is de aanleg van een aantal stuwdammen voorzien, die de opkomende Braziliaanse economie van relatief goedkope energie moeten voorzien, maar die tot protesten van de lokale gemeenschappen hebben geleid. Hun grootste vrees is dat grote, uiterst giftige kwikrestanten in het riviersediment, afkomstig uit de illegale goudwinning in het verleden, zich zo over de regio zullen verspreiden. Daarnaast heeft de federale overheid onlangs haar goedkeuring uitgesproken over de ontbossing van een gebied in de buurt van het stadje Jurutí ten behoeve van de winning van bauxiet door de multinational Alcoa. Dit leidde tot grote protesten omdat het bestaan van de lokale gemeenschappen niet zou zijn opgenomen in de milieueffectrapportage.
Maar de meeste conflicten in het stroomgebied van de Tapajós ontstaan door de oprukkende verbouw van sojabonen. Deze kreeg in 2003 een enorme stimulans na de aanleg van een haven in de stad Santarém door de sojagigant Cargill. De landbezitters, meestal afkomstig uit het welvarende zuiden van Brazilië, kopen de landbouwarealen of nemen deze onrechtmatig in hun bezit, door middel van "land-grabbing". Daarbij wordt veelvuldig gebruik gemaakt van pistoleiros, gewapende groeperingen die door bedreigingen en moord ervoor zorgen de lokale boeren van hun land te verdrijven. De ontbossingen ten behoeve van de sojateelt (veeteelt en mijnbouw) leidden zo tot ernstige mensenrechtenschendingen, die door de endemische straffeloosheid in dit deel van Brazilië voortgang kunnen vinden.
Door middel van het LAR/Land and Rights Project, een Braziliaans initiatief dat in Nederland door de Universiteit Utrecht en het NWO (verbonden aan het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken) wordt ondersteund, proberen lokale ngo's en wetenschappers de lokale gemeenschappen weerbaar te maken tegen de negatieve gevolgen van de oprukkende agrobusiness, mijnbouw en aanleg van waterkrachtcentrales. Daarnaast worden zij geschoold in de praktische gang naar de rechter.
Uit de betogen van de sprekers bleek dat er nog een hele lange weg te gaan is en dat het erop lijkt dat het vechten tegen een enorme bierkaai is. De economische en commerciële belangen zijn groot en de bestaande Braziliaanse wetgeving is taai. Wat mij trof was de strijdvaardigheid van de aanwezige sprekers en een optimisme waar menig westerling U tegen kan zeggen.

Seleção 1982

Beelden van de Seleção 1982 tijdens het WK in Spanje, misschien wel het beste Braziliaanse elftal in de geschiedenis. Het was het toernooi van Paolo Rossi, de veelscorende spits die de Italianen uiteindelijk de wereldtitel bezorgde. Maar het waren de Brazilianen die de wereld in beroering brachten. Met het door de Seleção frivool verzorgde voetbalspel werd het samba-voetbal geboren. Na in de poulefase van de Sovjet-Unie (2-1), Schotland (4-1) en Nieuw-Zeeland (4-0) te hebben gewonnen won het team in Barcelona de klassieker tegen toenmalig wereldkampioen Argentinië (1-3), maar werd het door het 3-2 verlies tegen Italië (driemaal Rossi) uit het toernooi gegooid. Vriend en vijand waren het er over eens. Eigenlijk had Brazilië in 1982 de wereldtitel verdiend, met dank aan de in 2006 overleden coach Telê Santana.

Rodizio!

Mijn eerste kennismaking met een Braziliaanse rodizio vond plaats in 2002. Ik was nog koud geland in São Paulo of vrienden namen me mee naar een churrascaria op de tweede verdieping van een gebouw in Higienópolis, een van de betere wijken van deze wereldstad. Ik wist niet wat me overkwam!
We kwamen binnen in een enorme zaal, waar in alle hoeken mensen samen waren gekomen om de avond door te brengen. Er was in een van die hoeken werkelijk sprake van een uitgebreide bruiloft, maar door de grootte van de ruimte hadden we daar helemaal geen last van. Nauwelijks bekomen van mijn eerste duizelingwekkende indruk van de stad liet ik het allemaal geheel aan mij voorbijkomen. Letterlijk!

Ik kende het ritueel niet uit eigen ervaring. Om de tien minuten stond er een andere ober aan onze tafel met een spies vol geurig en sappig vlees. Nee, Brazilië is geen land voor vegetariërs. Het ene vlees zag er nog smakelijker uit dan de andere. Ik liet het mij gretig op mijn bord schuiven en waande mij een koning op een hofdiner uit vergane tijden.
Het smaakte mij allemaal uitstekend. Toen ik achteraf van mijn vrienden hoorde was voor orgaanvlees daarbij de revue was gepasseerd voelde ik me enigszins in de maling genomen. Maar een Braziliaanse rodizio met vrienden is de beste manier om die hindernis te kunnen nemen!

http://guia.folha.com.br/restaurantes/1098437-churrascarias-servem-rodizio-por-r-109-em-sp-veja-os-mais-caros.shtml

Marcelo D2 - Ela Disse

Een van de meest sympathieke rappers die ik ken, Marcelo D2. Voormalig zanger van Planet Hemp en voorvechter van de legalisatie van marihuana in Brazilië (D2 is de codenaam voor 'maconha', het Portugese woord voor marihuana).

Tim Lopes, tien jaar later

Het is vandaag precies tien jaar geleden dat de journalist Tim Lopes in Rio de Janeiro op een uiterst gewelddadige manier om het leven werd gebracht. Hij had in het geheim een reportage willen maken over de verkoop van verdovende middelen en jeugdprostitutie tijdens een baile funk in de favela Vila Cruzeiro. De heersende drugsbende van de wijk kreeg hem tijdens het feest in de gaten, waarna ze de journalist doodmartelden. Zijn dood op 2 juni 2002 zorgde voor een enorme publieke verontwaardiging in binnen- en buitenland. De daders werden uiteindelijk allemaal opgepakt.

 Brazilië is geen veilig land voor mensen die zich bezighouden met onderzoeksjournalistiek. Sinds de dood van Tim Lopes werden in het land 21 journalisten vermoord. Dit jaar geldt zelfs als de meest gewelddadige van de afgelopen tien jaar. In het eerste halfjaar van 2012 werd 4 journalisten om het leven gebracht, evenveel als in heel 2011. Daarmee nemen de afgelopen anderhalf jaar 40% van de 21 vermoorde journalisten van haar rekening. Een verontrustende trend die weinig goeds voor de toekomst beloofd als men ook nog de vele bedreigingen en intimidaties in ogenschouw neemt. Het blijkt vooral te gaan om onderzoeksjournalisten die actief zijn in de kleine gemeenten op het platteland. Zij stellen voor lokale media misstanden binnen de gemeentelijke politiek aan de kaak en moeten hun onderzoek naar corruptie en machtsmisbruik met het leven bekopen.
Omdat het om lokaal nieuws gaat verdwijnen hun namen al weer snel in de vergetelheid en hebben helaas niet zo'n impact als de moord op Tim Lopes. Twee maanden geleden werd in de deelstaat Maranhão de journalist Décio Sá in een restaurant doodgeschoten. Hij was in zijn blog ingegaan op een moord op een leider van de daklozenbeweging Miguel Pereira Araújo in 1997. Deze zou door een vooraanstaande ondernemer in het binnenland van de deelstaat zijn georganiseerd en Décio had zich in zijn blog uitgelaten over de overplaatsing van de berechting van de huurmoordenaars naar de deelstaathoofdstad São Luis. Zijn dood haalde de voorpagina's van de grootste Braziliaanse kranten, maar wist de aandachtsboog van de media slechts een paar dagen gespannen te houden.
Volgens cijfers van het in Londen gevestigde INSI/International News Safety Institute zou Brazilië na Nigeria en Syrië dit jaar zelfs het gevaarlijkste land ter wereld zijn voor journalisten die hun nek uitsteken voor een goed functionerende democratische rechtsstaat. Journalistenorganisaties in Brazilië pleiten dan ook voor een federalisering van het justitieel onderzoek naar gewelddadigheden tegen journalisten. Dit zou betekenen dat het moordonderzoek door de als meer onafhankelijke aangemerkte federale politie zal worden uitgevoerd en zo uit de sfeer van de politieke machinaties op deelstaat- en gemeentelijk niveau zal worden genomen. Daarnaast is het hoopgevend dat de mensenrechtencommissie van de Senaat in lijkt te gaan stemmen met een databank voor het geweld tegen journalisten.

http://www.timlopes.com.br