Mercadante, presidente?

Brazilië kent vanaf gisteren een nieuwe kabinetschef, de een na machtigste post binnen de federale regering. Het was al langer bekend dat dat zou gebeuren omdat de huidige chef Gleisi Hoffmann zich kandidaat heeft gesteld voor het gouverneurschap van haar deelstaat Paraná. Die verkiezingen vinden pas in oktober plaats, maar het is wettelijk voorgeschreven dat een kandidaat voor een dergelijke topfunctie ten tijde van de verkiezingstijd geen ambt mag bekleden, teneinde electoraal misbruik van het politieke ambt onmogelijk te maken. Dilma's nieuwe rechterhand is dit verkiezingsjaar Aloizio Mercadante (1954) geworden, een econoom uit de deelstaat São Paulo en in 1980 een van de oprichters van de socialistische Arbeiderspartij (Partido dos Trabalhadores/PT) en een tijdlang vice-partijvoorzitter. Zijn benoeming is niet echt een verrassing te noemen. Zijn naam ging al een tijdje in Brasília rond.

De chef van de Casa Civil (Chefe de Casa Civil da Presidência da República) is degene die namens de president alle kabinetsplannen beoordeelt en coördineert en staat door die hoedanigheid vooraan als het om het draaien van de knoppen gaat. Daarnaast is deze persoon degene die namens de federale regering de onderhandelingen met het Congres en de deelstaatregeringen voert. In Brazilië maakt de kabinetschef officieel onderdeel uit van het kabinet en mag deze de titel 'minister' voeren. In zekere zin zou men de kabinetschef een premier kunnen noemen, al bestaat er in Brazilië formeel niet zoiets als een eerste minister.
Opvallend is hoe het ambt onder de laatste twee socialistische presidenten Luiz Inácio Lula da Silva en Dilma Rousseff relatief vaak in verschillende handen is geraakt, zeker als men dat vergelijkt met eerdere presidenten. President FHC heeft slechts twee kabinetschefs gehad, evenals diens voorganger Itamar Franco. De socialisten zijn al met hun zevende kabinetschef in de weer, een voor een illustere namen van mensen die historisch hun naam binnen de partij hebben waargemaakt. José Dirceu, Dilma zelf, Erenice Guerra, Antonio Palocci en Gleisi Hoffmann. Alleen Carlos Eduardo Esteves Lima, die Lula diens laatste twee maanden als interim-chef terzijde stond, was geen politieke hoogvlieger.
Zoals gezegd was de huidige presidente Dilma Rousseff vijf jaar lang, van 2005 tot 2010, de kabinetschef van Lula. Een van de eerste geruchten die vandaag in Brasília dan ook de ronde deden was of Mercadante vanuit zijn nieuwe machtspositie de PT-kandidaat voor de presidentsverkiezingen van 2018 zou zijn. Ik persoonlijk acht de kans zeer onwaarschijnlijk. Mercadante is een raspoliticus, die zowel in het Congres als in de regeringsploeg als minister (onderwijs en wetenschappen) zijn sporen verdiend heeft. Er kleeft aan hem inmiddels het imago van de 'tweede man'. Of Mercadante werd het bij de gooi naar een hoog ambt steeds niet óf hij bekleedde een functie als vaste plaatsvervanger van iemand anders. Tweemaal deed hij een gooi naar het gouverneurschap van de deelstaat São Paulo, maar zowel in 2006 als in 2010 ging hij in de tweede ronde onderuit tegen respectievelijk José Serra en Geraldo Alckmin, beiden van de sociaal-liberale PSDB. En eveneens tot tweemaal toe viste hij als vice-kandidaat vergeefs achter het net, in 1994 met Lula in diens gooi naar het presidentschap en twee jaar later met Luiza Erundina die voor het burgemeesterschap van de stad São Paulo in de ring ging.
Daarnaast is Mercadante altijd meer een parlementariër dan een bestuurder geweest. Het merendeel van de jaren werkte hij in het Congres, eerst als federaal afgevaardigde, later als senator, die voor de PT veel betekend heeft. Onder Dilma schopte hij het voor het eerst tot minister. Na het 'lagere' ministerie voor Wetenschappen, Technologie en Innovatie mocht hij in 2010 Fernando Haddad opvolgen op Onderwijs, waar hij toch vooral diens geïnitieerde beleid heeft voortgezet. Leest men nu de commentaren in de Braziliaanse media dan is zijn grootste wapenfeit het gegeven dat hij samen met de minister van gezondheidszorg Alexandre Padilha het omstreden programma 'Mais Médicos' heeft gelanceerd, waarbij buitenlandse (lees vooral Cubaanse) artsen Brazilië worden ingevlogen om in achterstandsgebieden artsenposten te gaan bemensen.
Het lijkt erop dat Dilma met Aloizio Mercadante vooral voor betrouwbaarheid heeft gekozen. Een man aan wie (nog) geen serieuze aantijging van corruptie of machtsmisbruik kleeft en een man waar ze van weet wat ze aan hem heeft. Een trouwe uitvoerder, een nijvere partijman voor het parlementaire handwerk. Een typische tweede man, maar wiens specifieke invloed en capaciteiten vaak achter de schermen binnen een bestuursploeg onontbeerlijk. Maar Mercadante in 2018 presidentskandidaat? Nee, dat zie ik voor de socialisten niet echt zitten.