Meirelles' eerste stappen naar economisch herstel?

Vandaag was een bijzondere dag voor de regering van interim-president Michel Temer. Ten eerste vanwege het opstappen van de eerste minister van zijn kabinet en dan nog wel die van een van de invloedrijkste departementen voor de Braziliaanse economie, het ministerie van Planning. Het dagblad Folha de São Paulo kwam met gesprekken van minister Romero Jucá (PMDB-RR) met de baas van Braspetro (een dochteronderneming van energiebedrijf Petrobras), waarin hij in het voorjaar de wenselijkheid van een afzetting van presidente Dilma Rousseff uitsprak teneinde aan een verder onderzoek naar corruptie te kunnen ontkomen. Een zeer onthullende gebeurtenis, waarbij maar weer eens duidelijk wordt dat achter de hele lopende impeachment-procedure privé-belangen bovenal de ware reden achter de machtsgreep zijn.

(Foto: Folha de São Paulo)

Het nieuws rond Jucá, die nu weer gewoon senator voor zijn deelstaat Roraima wordt, wierp een schaduw over die andere belangrijke gebeurtenis vandaag: de onthulling van de richting van de Braziliaanse economie en de stappen die met name minister van Financiën Henrique Meirelles voor het herstel van de ingestorte economie voor ogen heeft. Er wordt veel van juist deze minister in de regering-Temer verwacht. Van de voormalig president van de Braziliaanse centrale bank en briljant econoom wordt nu reeds gesproken over de (historische) rol die hij moet gaan vervullen die zijn voorganger Fernando Henrique Cardoso in 1993 en 1994 innam tijdens de regering van president Itamar Franco. FHC, zoals Cardoso in Brazilië wordt genoemd, redde de economie met zijn Plano Real na jaren van stagnatie, gierende inflatie en een bijkans afgesloten Braziliaanse markt.

De eerste stappen naar economisch herstel van Brazilië bestaan uit een pakket van het terugdringen van overheidsbestedingen door een grondwetswijziging waarin overheidsuitgaven van een ultieme bovengrens worden voorzien. Die bovengrens bepaalt dat publieke uitgaven slechts mogen stijgen conform de ontwikkeling van de inflatie, want des te minder geldontwaarding des te meer er bestedingen door de regering mogelijk zijn. Kortom, er zal bezuinigd moeten worden. Meirelles benadrukt dat dat ook op onderwijs en gezondheidszorg zal moeten gebeuren, twee beleidstakken die de regeringen van Lula en Dilma juist wilden stimuleren door een verplicht wettelijk minimum aan overheidsinvesteringen in deze twee sectoren te koppelen. Deze wet bepaalt dat de verschillende overheden (federaal, deelstaat en gemeente) verplicht zijn om de uitgaven gelijk te houden aan die van het jaar daarvoor, plus een variabel percentage van het bruto nationaal product. Hierdoor moeten bijvoorbeeld deelstaten 12% aan gezondheidszorg spenderen en 25% aan onderwijs. Gemeenten respectievelijk 15 en eveneens 25%. Vele te duur, aldus Temer en zijn minister van Financiën. Ook in dit geval legt de regering het Congres een wetswijziging voor. Asociaal, volgens hun tegenstanders in de politieke arena en op straat. De studentenprotesten eerder deze week in Rio de Janeiro lijken een opmaat te gaan worden voor verder politiek protest.

De federale regering stopt met het Fundo Soberano, een spaarpotje van Lula en Dilma om aan te breken in tijden van crisis, om Braziliaanse bedrijven te helpen met de financiering van investeringen in het buitenland en om de val van de Amerikaanse dollar tegemoet te treden. Uit deze pot met geld, die bij aanvang ruim R$14 miljard bevatte is reeds veel geld verdwenen teneinde de rente op de staatsschuld te kunnen aflossen. Op dit moment zit er nog maar R$2,4 miljard in kas, die Meirelles per direct wil gaan inzetten om de staatsschuld af te kunnen lossen.

Temer zal prioriteit geven aan een wetsvoorstel dat voorziet in het opheffen van het exclusieve alleenrecht van staatsenergiebedrijf Petrobras om aardoliereserves aan te mogen boren en dat eenderde van het aandeel in de exploitatie van de pré-salvelden door groepen (buitenlandse) bedrijven in handen van het bedrijf is. Exploitatie van natuurlijke rijkdommen in het pré-salveld vergt enorme investeringen vanwege de hoge kosten die het winnen van aardolie onder de harde zoutlagen van de oceaan behelzen. Petrobras verkeert nu in een crisis na de onthullingen van grootse corruptie tijdens de operatie-Carwash (Lava Jato), waardoor de aandelen in Petrobras op de beurzen zijn gekelderd en het bedrijf grote schulden aan het opbouwen is. (Met een dalende olieprijs op de wereldmarkt is het sowieso de vraag of de enorme investeringen in de exploratie van pré-sal wel op zullen gaan wegen tegen de opbrengsten uit de beloofde submarine rijkdom.)

Extra geld hoopt Meirelles ook binnen te halen door de ontwikkelingsbank BNDES te verplichten R$100 miljard aan schuld aan de Braziliaanse Staat voortijdig af te lossen en door een reeds door de senaat goedgekeurde hervorming van de pensioenfondsen en de fondsen voor de staatsbedrijven.

De regering-Temer streeft naar verlichting van de fiscale druk voor bedrijven en burgers, in een land dat al sinds jaar en dag gebukt gaat onder een enorm oerwoud aan belastingen. Men zal vooralsnog de bestaande belastingen niet verhogen. Meirelles sluit in geval van nood de invoering van een extra belastingmaatregel niet bij voorbaat uit, al zal die wat hem betreft tijdelijk van aard zijn.