Rodrigo Janot. Een tweede termijn?

In Brazilië wordt de procureur-generaal (procurador geral da República), die de leiding heeft over het federale openbaar ministerie, door de zittende president van de republiek aan de senaat voorgedragen voor een zittingstijd van twee jaar. De senaatscommissie voor de grondwet en justitie (comissão de constituição e justiça), die wordt gezien als een van de machtigste parlementaire organen in Brazilië, onderwerpt de kandidaat aan een kruisverhoor (een sabatina), waarna er tot stemming binnen de commissie wordt overgegaan om de voordracht al dan niet aan de plenaire vergadering van de senaat aan te bevelen. De senatoren moeten vervolgens bij meerderheid beslissen of de betreffende procureur-generaal voor twee jaar aan de bak mag gaan.

Foto: reproductie Google

In 2013 wist zittend presidente Dilma Rousseff haar kandidaat Rodrigo Janot (foto) door de senaat te laten aanvaarden. (Zie eerdere blog) Vandaag werd Janot andermaal door de senaatscommissie aan een kruisverhoor onderworpen, nu voor een tweede termijn tot 2017. De stemming in de commissie en uiteindelijk in de senaat is vaak het minst spannende deel van de sabatina. Tot nu toe is er sinds het herstel van de democratie in 1985 nog nooit een kandidaat door de senaat afgewezen. Maar deze keer wordt het spannend omdat in de huidige senaatscommissie tien van de dertien leden door het federale OM rechtstreeks met corruptie in verband worden gebracht.
Brazilië verkeert immers in een politieke crisis. Het land wordt tot op het bot verscheurd door de onthullingen van grootschalige corruptie rond staatsenergiebedrijf Petrobras, waarbij politici van hoog tot laag, van links tot rechts, betrokken blijken te zijn en miljoenen in hun eigen zak of in de partijkas hebben gestoken. Het is aan Janot en zijn mensen van het federale openbaar ministerie om de strafrechtelijke onderzoeken naar de handel en wandel van zittende politici uit te voeren en bij het federale hooggerechtshof (STF) aanhangig te maken. Dit hoogste rechtscollege is exclusief bevoegd met de berechting van politici in dit soort zaken als de Lava Jato-onderzoeken en zoals eerder in 2012 tijdens het Mensalão-proces. (In het geval van Lava Jato worden niet-politici die bij het omkoop-schandaal betrokken zijn, zoals ondernemers en medewerkers van Petrobras, door de burgerrechter in Curitiba, de hoofdstad van de deelstaat Paraná, berecht.)
Interessant zijn daarom ook de vragen van de commissieleden en de antwoorden van Janot daarop tijdens het kruisverhoor. Als lid van de rechtelijke macht en op basis van de trias politica (de scheiding van de wetgevende, uitvoerende en de rechtelijke macht binnen een rechtsstaat) is Janot in theorie onpartijdig in de Lava Jato-zaak. Een van de vragen vandaag was dan ook naar zijn onpartijdigheid, waarbij de vragensteller van de oppositie suggereerde dat er sprake zou zijn van een complot van de presidente en de procureur-generaal tegen bepaalde politici van de oppositie die met de Lava Jato-zaak door het federale OM in verband worden gebracht, zoals de beide voorzitters van het Congres (Renan Calheiros en Eduardo Cunha, de vader van deze specifieke complottheorie) en oud-president Fernando Collor de Mello. Janot pareerde die aantijging van een akkoord ("acordão") geloofwaardig en verwees het complot naar de wereld van de fictie (factoide). Het werk van het OM wordt door twintig procureurs en in nauwe samenwerking met de federale politie uitgevoerd. Een dergelijk akkoord tussen Janot en Dilma zou onherroepelijk aan het licht komen.
Andere opmerkelijke uitspraken en antwoorden van Janot vandaag waren zijn erkenning van de Lava Jato-zaak als misschien wel het grootste corruptieschandaal wat Brazilië tot nu toe heeft gekend en de Brazilianen haar trots heeft ontnomen (... que roubou o "orgulho" dos brasileiros). Bijna aandoenlijk was zijn erkenning in al de jaren dat hij voor het openbaar ministerie actief is helemaal niets van de politieke wandelgangen in Brasília te begrijpen.
Spannend werd het toen de eventuele betrokkenheid van oud-president Luiz Inácio Lula da Silva en Dilma ter sprake kwam. De oppositie probeert beide PT-presidenten bij het proces te betrekken via het argument genaamd 'teoria do domínio do fato', wat er in het kort op neer komt dat Lula opdracht voor de corruptie zou hebben gegeven maar er zelf persoonlijk helemaal niet betrokken is geweest. (Ter vergelijking werd dit argument ook in de buurlanden Argentinië en Perú gebruikt in de vervolging van de militaire machthebbers die opdracht hadden gegeven tot de repressie van de linkse oppositie, maar zelf haar handen niet had vuil gemaakt.) Janot sluit niets uit maar zei daar tot nu toe geen enkel bewijs te hebben gezien van betrokkenheid van Lula noch van Dilma.
Janot zegt de verklaringen van het kabinet-Dilma af te wachten waar het gaat om eventuele fiscale fouten in het financieel jaarverslag over 2014 (pedaladas fiscais) van de federale overheid. De oppositie ruikt bloed en suggereert dat er geld van de overheid onder Dilma verdwenen is in bepaalde zakken, wat diezelfde oppositiepartijen, geholpen door de welwillende steun van de Braziliaanse media, munitie zou kunnen geven voor de door hen zo vurig gehoopte impeachment-procedure van presidente Dilma en eventueel haar vice-president Michel Temer van de PMDB. Janot benadrukte dat het onderzoek door de rekenkamer (TCU, Tribunal de Contas da União) strikt technisch van aard is en niet door politieke overwegingen besmet mag worden.
Of Rodrigo Janot naar een de tweede termijn als procureur-generaal gaat ligt derhalve in de handen van politici die door zijn openbaar ministerie in de verdachtenbank zijn beland. Het wordt spannend in Brasília, maar mijn verwachting is dat Rodrigo Janot door mag gaan als hoogste baas van het federale OM. Een afwijzing door de senaat zou de democratische rechtsgang volledig laten ontsporen en het land in een politieke chaos achterlaten. Daar willen de oppositie niet de schuld van krijgen. Het is hen immers te doen om alle ellende juist in de schoenen van presidente Dilma en haar Partido dos Trabalhadores (PT) te schuiven. Dilma zal denk ik deze power play ditmaal ongeschonden gaan. doorstaan.

Voor live verslag van de sabatina en de berichtgeving hieromtrent door de senaat zelf zie de website van de senaat

Naschrift: Rodrigo Janot werd gisteravond door de senaat voor een tweede termijn herkozen. Er waren 59 stemmen voor, 12 tegen en 1 onthouding. Zie link