Vrijhaven Brazilië

Brazilië is voor veel politici uit de buurlanden altijd al een vrijhaven geweest om aan justitiële vervolging in eigen land te kunnen ontkomen. De bekendste onder hen was natuurlijk de beruchte oud-dictator van Paraguay, Alfredo Stroessner, die na zijn val in 1989 tot aan zijn dood in 2006 in alle vrijheid in de hoofdstad Brasília heeft gewoond. En dan was er de Paraguayaanse generaal Lino Oviedo, die na de moord op presidentskandidaat Luis Mária Argaña in 1999 de grens met Argentinië overstak en uiteindelijk in Brazilië zou neerstrijken. (Lino Oviedo zou uiteindelijk in 2004 vrijwillig naar zijn eigen land terugkeren.)

De nieuwste naam in deze reeks van naar Brazilië gevluchte politici is de Boliviaanse senator Roger Pinto Molina (foto). De afgelopen vijftien maanden verbleef hij, een van de meest vooraanstaande rechts-conservatieve critici van de Boliviaanse president Evo Morales, in het gebouw van de Braziliaanse ambassade in La Paz. Zijn openlijke beschuldiging dat veel mensen in de top van de regering-Morales zich met de drugshandel zouden inlaten leidde er vervolgens toe dat hij door de Boliviaanse staat werd aangeklaagd wegens verduistering en corruptie. Voor dat laatste vergrijp werd hij uiteindelijk door de rechter veroordeeld tot een gevangenisstraf. Om aan daadwerkelijke detentie te ontkomen vluchtte hij mei vorig jaar de Braziliaanse ambassade in en vroeg hij in het buurland officieel politiek asiel aan. Molina bracht zijn verzoek zo onder woorden als zou hij in zijn eigen land politiek vervolgdworden, waarmee hij volgens geldend Inter-Amerikaanse recht en de federale Braziliaanse grondwet recht heeft op bescherming tegen een daadwerkelijke arrestatie. Minister van Buitenlandse Zaken Antonio Patriota verklaarde in juni 2012 dan ook dat Molina's verblijf in de Braziliaanse ambassade door presidente Dilma Rousseff formeel zou worden verzekerd.

Na verzoeken bij het Braziliaanse federale hooggerechtshof toestemming tot het betreden van Braziliaans grondgebied te krijgen wist zijn Braziliaanse advocaat hem op basis van een internationaal-rechterlijk handigheidje daadwerkelijk de grens over te krijgen. Bolivia heeft Molina namelijk altijd een officiële vrijgeleide geweigerd, waarna Molina een beroep deed op een internationale bepaling dat ook diplomatieke auto's tijdelijk tot het soevereine grondgebied van een staat kunnen worden verklaard. Aldus geschiedde en werd Molina met een auto van de ambassade de grens over gesmokkeld. Na een lange reis van 22 uur kwam hij zondagochtend aan in Corumbá, in de Braziliaanse deelstaat Mato Grosso do Sul, waar hij werd opgewacht door de voorzitter van de commissie voor buitenlandse zaken van de senaat, die hem persoonlijk naar Brasília zou begeleiden. Daar aangekomen stelde Molina's advocaat hem in een eerste verklaring op een lijn met Julian Assange en Edward Snowden, die vanwege vervolging door de Amerikaanse autoriteiten wegens het lekken van geheime staatsstukken in respectievelijk Ecuador en de Russische Federatie verblijven. Daarmee poogde hij zijn cliënt tot een boegbeeld voor de strijd om het recht op vrije meningsuiting te bombarderen en zo een zekere mate van onaantastbaarheid te verlenen. Al is en blijft hij in de ogen van de regering in La Paz voortvluchtig en vaardigden de Bolivianen via Interpol een internationaal arrestatiebevel uit om Molina in eigen land te kunnen berechten kan deze door de Braziliaanse autoriteiten staatsrechtelijk niet aan Bolivia worden uitgeleverd.

De Braziliaanse presidente Dilma Rousseff ontplofte nadat zij pas achteraf van de daadwerkelijke inreis van Molina en de geheime manier waarop dat plaats had gevonden vernomen had. Ze riep haar eigen minister van Buitenlandse Zaken Antonio Patriota (foto) persoonlijk op het matje. Deze actie van het Itamaraty, zoals het ministerie van Buitenlandse Zaken gewoonlijk wordt genoemd, zou de zojuist herstelde vriendschappelijke banden tussen haar land en Bolivia, na jarenlang gesteggel over de nationalisering van de gasvelden door haar socialistische geestgenoot Evo Morales, opnieuw kunnen ondermijnen. Daarnaast was de presidente in het geheel niet op de hoogte gebracht van de "smokkel"-operatie. De positie van Patriota werd in Brasília onhoudbaar genoemd. Hij zou de regie over zijn diplomatieke dienst zijn kwijtgeraakt en werd gisteren per direct overgeplaatst naar New York, om daar de Braziliaanse missie bij de Verenigde Naties te gaan leiden. Zijn opvolger werd de diplomaat Luiz Alberto Figueiredo Machado, die juist tot gisteren de Braziliaanse man aan de Hudson-rivier was en in het nabije verleden zijn sporen heeft verdiend in het internationale klimaatdebat. Zo was hij vorig jaar een van de organisatoren van de Rio 20+ conferentie, de grote klimaattop in Rio de Janeiro. Ook de Braziliaanse ambassademedewerker Eduardo Paes Saboia moest het veld ruimen. Hij was het geweest die Molina al die maanden voortdurend als een puur politieke vluchteling heeft beschouwd en met een beroep op de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens de man bijkans persoonlijk de grens over heeft geholpen.

Vooralsnog lijkt de gebeurtenis geen bilaterale repercussies te krijgen. De Boliviaanse regering zegt dat de huidige, recent herstelde vriendschappelijke banden niet onder het voorval zullen lijden. Daar zou de socialiste Dilma Rousseff goed mee wegkomen. De grootste crisis is te vinden in Itamaraty zelf. De regie over de diplomatieke dienst moet worden hersteld. Er is een gedegen onderzoek binnen de eigen gelederen aangekondigd om de verantwoordelijken voor deze "geheime" diplomatieke daad disciplinair ter verantwoording te kunnen roepen. De winnaar is echter Roger Pinto Molina. De grootgrondbezitter en meest vooraanstaande criticus van Evo Morales, die in verband wordt gebracht met betrokkenheid bij de moordpartij van El Porvenir in 2008, waarbij negentien inheemse demonstranten gewelddadig om het leven kwamen, kan zijn tijd uitzitten en straffeloos vanuit Brazilië de oppositie tegen de huidige Boliviaanse regering voortzetten.

Nieuwe man op het OM

Vandaag heeft presidente Dilma Rousseff het nieuwe hoofd van het federale Openbaar Ministerie benoemd, de procurador-geral da República. Een belangrijke positie waar het gaat om bijvoorbeeld de bestrijding van corruptie en de schendingen van de rechten van de mens. Rodrigo Janot, afkomstig uit de deelstaat Minas Gerais, is al geruime tijd aan het federale OM verbonden. Sinds 2003 is hij de tweede man binnen dit apparaat en heeft zich in het verleden gespecialiseerd in het consumenten- en het milieurecht.

Janot (foto) volgt Roberto Gurgel op, een jurist uit Rio de Janeiro en in 2009 door de toenmalige president Luiz Inácio Lula da Silva benoemd tot procureur-generaal. Gurgel zou een belangrijke rol spelen in de operatie-Monte Carlo, het oprollen van het criminele netwerk rond de Carlinhos Cachoeira, een zakenman uit de deelstaat Goiás en die de politieke kop gekost heeft van de invloedrijke politicus Demóstenes Torres en tot de daadwerkelijke arrestatie van Cachoeira leidde. Daarnaast was Gurgel de belangrijkste aanklager in de geruchtmakende Mensalão-zaak, een omkoopschandaal uit het vorig decennium waarin vooraanstaande politici van de regerende Partido dos Trabalhadores (PT), ondernemers mensen uit de bankwereld inmiddels zijn veroordeeld tot hoge boetes en gevangenisstraffen.

De bal ligt nu bij de senaatscommisie voor de Grondwet, Justitie en Burgerschap en de senaat zelf die de benoeming formeel zullen moeten bekrachtigen. Over Janot's verleden is vooralsnog weinig spectaculairs te melden. Presidente Dilma prijst hem aan als een man die voor "onafhankelijkheid, transparantie en trouw aan de Grondwet staat". Volgens zijn eigen website is zijn motto "Dialoog, groei en professionalisering". Vooralsnog mooie intenties voor een land dat zich geleidelijk aan, met vallen en opstaan, ontwikkeld tot een moderne liberale rechtsstaat.  

Metro-schandaal São Paulo

Brazilië heeft er weer een geruchtmakend corruptieschandaal bijgekregen. Plaats van handeling: São Paulo. Belangrijkste verdachten: politici van de PSDB in die deelstaat. Het gaat om een kartel van multinationale bouwondernemingen die in het afgelopen decennium prijsafspraken hebben gemaakt met betrekking tot de aanbestedingen voor de aankoop van metro-treinstellen en de bouw van metrolijnen in São Paulo en het Federaal District. De winnaar van de aanbestedingen kreeg vervolgens de hoofdopdracht, waarna vervolgens automatisch de andere leden van het kartel onderaanbestedingen kregen toegespeeld. In dit spel waren naar nu bekend het Duitse Siemens, het Canadese Bombardier, het Franse Alstom, het Japanse Mitsui en het Spaanse CAF betrokken. Daarnaast zou er sprake van zijn geweest dat politici van de PSDB en hoge ambtenaren in São Paulo door de multinationals zijn omgekocht.

Juliana Knobel/Frame/AE

Dit alles zou tussen 2000 en 2007 hebben plaatsgevonden onder de deelstaatregeringen van de PSDB-gouverneurs Mário Covas, Geraldo Alckmin en José Serra (foto). De betrokken politici ontkennen de aantijgingen in alles toonaarden of zeggen zich niets meer te kunnen herinneren. Gisteren sprak de stafchef van de huidige gouverneur Alckmin zelfs van een politiek complot door de federale marktautoriteit Cade (Conselho Administrativo de Defesa Econômica) om de goede intenties van de PSDB in de deelstaat in twijfel te trekken. Alckmin zelf heeft inmiddels toegezegd de onderste steen boven te zullen krijgen en heeft een eigen onderzoek, naast dat van Cade en de federale politie, aangekondigd.

Dat het bovengenoemde kartel bestond heeft Siemens bij de Braziliaanse autoriteiten inmiddels ruiterlijk toegegeven en gestaafd met documenten, waarin de deals gesloten met overheidspersoneel zijn vastgelegd. Geheime afspraken waardoor de prijzen van de aanbestedingen enorm werden opgeschroefd, soms tot wel 30%. Er werd tevens een zwijgplicht afgesproken die het kartel zou vrijwaren van strafvervolging in het geval alles naar buiten zou komen. Inmiddels zouden alle betrokken multinationals de medewerking bij het justitiële onderzoek hebben toegezegd, waarschijnlijk ingegeven om zo toekomstige aanbestedingen in de metromarkt (waarin jaarlijks zo'n R$ 4 miljard schijnt om te gaan) en andere infrastructurele bouwplannen niet mis te kunnen lopen. Interessant in dit geval is dat volgend jaar de aanbesteding voor de aanleg van een hogesnelheidstrein tussen de steden São Paulo en Rio de Janeiro op de rol staat!

Dit alles komt voor de PSDB op een wel zeer ongelukkig moment. Nog dagelijks trekken grote groepen demonstranten door de belangrijkste straten van de stad en eisen het onmiddelijke vertrek van gouverneur Alckmin. Een jaar voor de deelstaatsverkiezingen, waarbij de in São Paulo al decennia heersende PSDB opeens een belangrijke tactiek tegen de socialistisch aartsvijand Partido dos Trabalhadores, namelijk de partij in verband brengen met het roemruchte Mensalão-corruptieschandaal waarbij kopstukken van de PT werden veroordeeld, danig verzwakt ziet worden.

Politiek - kort

Brasília: gisteren heeft presidente Dilma Rousseff een wet gesanctioneerd die de behandeling van verkrachte vrouwen door het Braziliaanse gezondheidsstelsel (SUS) reglementeert, zo meldt O Globo. Opvallend hierbij is dat zij op geen enkel onderdeel een veto heeft uitgesproken, waardoor ook de verstrekking van de morning-afterpil door de arts vanaf nu probleemloos voor de wet is toegestaan. Dit onderdeel ontmoette in het Congres veel weerstand binnen de evangelische factie, die de afgelopen weken dan ook alles op alles had gezet om de presidente te bewegen daar een veto over uit te spreken. Zo werd er tijdens de onlangs gehouden Wereld Jongerendagen in Rio de Janeiro door een groep evangelische en katholieke jongeren een protestbijeenkomst voor het presidentieel paleis in Brasília gehouden tegen de sanctionering. Dilma's actie kan dan ook gezien worden als een overwinning voor liberaal-Brazilië, op dit moment in een heuse cultuurstrijd met christelijk-rechts verwikkeld. Minister van Gezondheid Alexandre Padilha benadrukt dat de wet voor iedereen zal gaan gelden: vrouwen, mannen, kinderen, jongeren en mensen met een verstandelijke beperking. Er zal door de regering nog een nieuw wetsontwerp worden ingediend die voorziet in de reglementering van de abortus provocatus na verkrachting. Er het mag dan ook vanzelfsprekend zijn dat de evangelische en enkele rooms-katholieke politici hiertegen direct van leer zijn getrokken, omdat zij dit zien als de eerste stap naar de algeheel wettelijk toestaan van abortus.

Brasília: O Estado de São Paulo kwam gisteren met de laatste cijfer van opiniepeiler Ibope waaruit blijkt dat alle overheidsinstellingen na de protestdemonstraties van juni het vertrouwen van de bevolking grotendeels is verloren. De opiniepeiler zelf spreekt van een werkelijke vertrouwenscrisis. Er was altijd al wel een enorm wantrouwen maar door de demonstraties is dat versterkt. Het betreft werkelijk alle instituties: van de brandweer tot politieke partijen, van kerken tot aan vakbonden. De media, de gemeenten, de federale overheid, het Congres en de rechtsspraak. Maar degene die volgens het onderzoek het meest aan geloofwaardigheid heeft ingeboet is presidente Dilma Rousseff zelf.




São Paulo: hoe te reageren op de massale demonstraties van de afgelopen twee maanden? Dat is de vraag die menig bestuurder in Brazilië bezighoudt. Valor Econômico komt met het bericht dat de burgemeester van São Paulo, Fernando Haddad van de socialistische Partido dos Trabalhadores, met het idee van een Gemeentelijke Participatieraad (Conselho Participativo Municipal), een adviesraad komt. Daarin zullen ruim 1.100 direct door de bewoners van de verschillende stadswijken worden gekozen. Haddad verwacht veel van de sociale media waar het gaat om de taak van de raad, het onderzoeken van en eisen stellen aan de verschillende deelgemeenten van de stad. Hij zegt dat het idee van een dergelijke adviesraad al voor de demonstraties bestond op initiatief van een PSD-gemeenteraadslid, maar dat de implementatie dit jaar hem mooi uitkomt om de bevolking meer invloed te geven en de stad gezamenlijk met hen te innoveren.
Haddad is sowieso een man van de adviesraden. Zo richtte hij eerder dit jaar een  sociaal-economische Raad van Notabelen op. Deze  raad bestaat uit vertegenwoordigers van de vakbonden, wijk- en grassroot-organisaties, economen en politici.

Rio de Janeiro: O Dia doet verslag van het telefonische interview die deelstaatgouverneur Sérgio Cabral vandaag gaf aan aan de radiozender Rádio CBN. De gouverneur is een veelgeplaagd man dezer dagen. Terwijl demonstranten elke dag voor zijn huis in Leblon postvatten om zijn vertrek te eisen moet hij ook met lede ogen toezien hoe men in de straten van Rio de Janeiro (en zelfs in São Paulo) massaal zijn politieke hoofd eisen wegens wanbestuur en arrogantie van de macht.
In het gesprek zegt Cabral fouten te hebben gemaakt in de dialoog met de samenleving en dat zijn val in populariteit niets anders is dan een onderdeel van het democratische spel om de macht. Over de verdwijningszaak van de metselaar Amarildo Dias de Souza uit Rocinha na arrestatie door de wijkpolitie UPP wil hij kwijt dat alle geledingen van zijn openbare veiligheidsapparaat er boven op zitten en geeft de garantie dat zij de bovenste steen boven zullen krijgen.
Op de beschuldiging privé gebruik te maken van helikopters hoopt Cabral zich er vanaf te maken door te zeggen dat de richtlijnen daartoe in zijn geheel ontbreken en dat hij zich daarom van geen kwaad bewust is. Hij roemt juist de protesten dienaangaande, omdat deze het democratisch proces zullen verbeteren waarin een dergelijk protocol opgesteld zal kunnen worden.
Cabral denkt niet aan voortijdig opstappen. Dat is aan zijn partij (de PMDB) zegt hij om over een eventueel in het voorjaar van 2014 het stokje aan zijn vice-gouverneur Luiz Fernando Pezão over te dragen, waarna deze zich in de run voor het gouverneurschap in 2014 kan klaarstomen.
Tot slot riep de gouverneur de demonstranten voor zijn woning in de Zona Sul op de protesten te beëindigen ter bescherming van zijn twee zoontjes van zes en elf jaar oud. "Ik ben geen dictator en altijd bereid tot de dialoog."

Brasília: Veja tenslotte weet nog te melden dat artsen van het Sírio-Libanês-ziekenhuis in São Paulo er achter zijn gekomen waarom oud-president, oud-gouverneur van de deelstaat Maranhão en de huidige voorzitter van de senaat José Sarney eerder deze week met spoed moest worden opgenomen. Niets al te ernstigs naar nu blijkt. De oude politieke vos lijdt aan ... dengue, een tropische ziekte die in het Nederlands knokkelkoorst wordt genoemd en die wordt veroorzaakt door de dengue-mug (Aedes Aegypti).

West Side Story

Tânia Rêgo/Agência Brasil

Eergisteren werden de wijken Campo Grande, Bangu en Santíssimo in de stad Rio de Janeiro getroffen door een rioolbreuk in het net van het Cedae (Companhia Estadual de Águas e Esgotos do Rio de Janeiro), het staatsbedrijf van de deelstaat Rio de Janeiro die verantwoordelijk is voor de drinkwatervoorziening en het rioleringssysteem. Hierbij zouden in totaal zestien gewonden zijn gevallen en werd voor veel gezinnen de eigen huizen in een klap onbewoonbaar. Een was een dodelijke slachtoffer, het driejarig meisje Isabela Severo da Silva, die door verdrinking om het leven kwam. Het is echter geen toeval dat dit juist in deze wijken gebeurd is. Ze liggen alledrie in de Zona Oeste (Westzône) en zijn onderdeel van een reeks wijken die voor het grootste deel zijn ontstaan langs de randen van de BR-101/Avenida Brasil, de snelweg die Rio met de toeristische trekpleisters Paraty/Ilha Grande en uiteindelijk de havenstad Santos (São Paulo) verbindt.

Het grootste gedeelte van de Zona Oeste is uitgegroeid tot een conglomeraat van achterstandswijken van de stad en staat dan ook algemeen bekend als een vergeten regio. De Zona bestaat officieel uit twee delen. Er is het gedeelte met "rijke" wijken als Barra, Recreio en Jacarepaguá, dat AP4 (Área de Planejamento, Plangebied 4) wordt genoemd. Het andere gedeelte is de AP5, wat op haar beurt en twintigtal wijken beslaat, verdeeld over de bestuurlijke regio's Realengo, Bangu, Santa Cruz, Campo Grande en Guaratiba.

 Het gebied van de AP5 beslaat bijna de helft van het grondgebied van de gemeente Rio en waar op dit moment een kwart van haar bevolking woont. En dat aantal zal met de jaren gaan stijgen door de aanleg van nieuwe wooncomplexen voor cariocas die zich vanwege huisuitzettingen in het centrum en het zuiden van de stad, ingegeven door de moderniseringsplannen van gemeente en deelstaat, gedwongen zien zich daar te gaan vestigen. Het ligt dan ook in de lijn van de verwachting dat bewoners van favela's als bijvoorbeeld Morro da Providência en Vila Autódromo, die vanwege die infrastructurele plannen, die al dan niet aan de organisatie van de Olympische Spelen van 2016 gelinkt zijn, juist in deze wijken zullen komen te wonen. En dat zou een enorme sociale en economische aderlating voor hen betekenen.

Deze AP5-wijken zijn namelijk van die typische woongebieden waar politici tijdens verkiezingen met veel electorale tamtam grootse beloftes doen, maar zich er daarna letterlijk niets meer van aantrekken. Eenderde van de bewoners zou geen vast inkomen hebben, terwijl nog eens 30% van de bevolking op een minimumsalaris is aangewezen. Diegenen die wel werk hebben zijn op hun beurt weer aangewezen op een duur en gebrekking openbaar vervoersnet naar het werk in andere delen van de stad. De treinen zijn overvol en de reis per bus naar het centrum kan er uren over doen. Het zijn de wijken waar een groot gebrek aan artsen is en tevens tot overmaat van ramp een brandhaard van milities, criminele bendes van corrupte politiemensen die de economische en politieke macht van de verdreven drugsbendes hebben overgenomen.

R7  Rio

Volgend jaar zijn er in Brazilië weer verkiezingen voor het gouverneurschap van de deelstaten. Ze zullen er weer zijn, de kandidaten voor de functie in Rio de Janeiro die met veel bombarie en vlagvertoon zullen proberen de bewoners van de Zona Oeste aan zich te binden met beloftes op werk en betere sociale voorzieningen. Tegen die tijd is men ook dit incident met het riool alweer vergeten. Daarvoor is het leven in de Zona Oeste teveel een dagelijks gevecht om het bestaan.

(Het zit de Cedae trouwens niet erg mee dezer dagen, want gisteren werd er bij graafwerkzaamheden langs de belangrijke TransCarioca-snelweg een gat in het buizennet geslagen, Hierdoor kwam een aanzienlijk gebied in de Zona Norte onder water te staan)