Academische déjà vu

Oude tijden herleven. Mijn academische eindscriptie blijkt opeens aan actualiteitswaarde te hebben gewonnen. Daarin heb ik beschreven hoe de Braziliaanse historiografie in de afgelopen twee eeuwen tot stand is gekomen als een voortdurend ideologisch gevecht rond een vermeend historisch gelijk. Hoe er zo in Brazilië een traditioneel verre van waardevrije geschiedschrijving tot stand kwam en hoe dat gedurende de militaire dictatuur (1964-1985) geleid heeft tot repressie en vervolging van maatschappijkritische historici, evenals pogingen van de militaire overheid om via het geschiedenis-onderwijs tot een conservatieve indoctrinatie van de jeugd te komen. Wekenlang heb ik Braziliaanse schoolboeken uit die tijd doorgenomen, evenals het doorspitten van een overheidsprogramma dat Educação de Moral e Cívismo heette. Het middel van het toenmalige ministerie van onderwijs en cultuur om kort door de bocht gezegd van haar burgers politiek onmondige consumenten te kneden.

Ik waan me na het volgen van de actuele onderwijsdebat onder het kabinet van interim-president Michel Temer weer in 1992, het jaar van mijn onderzoek aan de universiteit in Groningen. Wat in mijn scriptie EMC heet gaat tegenwoordig door het leven als ESP, Escola Sem Partido. Een wetsvoorstel van de evangelisch-rechtse senator Magno Malta (PR-ES) dat voorziet in het terugdringen van vermeende politiek-linkse vooringenomenheid binnen het onderwijscurriculum na 12 jaar socialistische PT-regeringen onder de presidenten Luiz Inácio Lula da Silva en Dilma Rousseff.

Mijn bange vermoeden wordt gevestigd als ik 'Escola Sem Partido' op de Portugeestalige versie van Wikipedia intik. Ik wordt automatisch geleid naar de pagina van Mídia Sem Mascara (MSM). Dat is een politiek zeer rechtse Braziliaanse website en het huisorgaan van het in São Paulo gevestigde Instituto Brasileiro de Humanidades. Dat is opgericht en wordt geleid door Olavo de Carvalho (1947), een in Brazilië zeer bekende neo-conservatieve filosoof en opiniemaker, woonachtig in het Amerikaanse Richmond (Virginia), die onder het mom van het vrije woord niet schuwt voor politiek uiterst bedenkelijke uitspraken en zich in kringen rond het extreem-rechtse politicus Flávio Bolsonaro zeer op zijn gemak lijkt te voelen. Olavo's oordeel over de militaire dictatuur is er dan ook een van bagatelliseren. De militairen waren volgens hem niet conservatief, maar positivisten die met hun politieke traject alleen maar het goede met Brazilië voor zouden hebben gehad.

Het is ook een Olavo de Carvalho die voortdurend vraagtekens zet bij wetenschappelijke dogma's. Dat hij daarbij bijvoorbeeld het feit dat de aarde om de zon draait en de relativiteitstheorie van Einstein sterk in twijfel trekt valt in zijn geval nog te begrijpen want de goede man is een diepgelovig astroloog. Maar het zal niet verbazen dat hij met zijn geloof in het 'vrije denken', wars van elke academisch-wetenschappelijke discipline, zich in kringen van klimaatcritici en nationalistische anti-globalisten als een vis in het water voelt. Fact-free wetenschap is duidelijk aan hem besteed! Het huidige Escola Sem Partido-wetsvoorstel van senator Magno Malta lijkt de manier te zijn om het rechts-conservatieve en anti-wetenschappelijke wereldbeeld van neo-conservatief rechts aan de Braziliaanse jeugd op te dringen. En gezien de sterk reactionaire en anti-revolutionaire wind die er onder interim-president Michel Temer waait is ook in Brazilië in de politiek alles mogelijk. Vergeet niet dat rechts-conservatief Brazilië op dit moment zowel in het Huis van Afgevaardigden als in de senaat een afgemeten meerderheid aan zetels heeft. Geen wonder dus dat de pennenstrijd in de Braziliaanse (social) media deze dagen op het scherpst van de snede wordt uitgevochten.

Het wordt echt tijd dat ik mijn eindscriptie nu eindelijk eens ga digitaliseren en updaten!