PEC-215

Sinds het jaar 2000 dreigt er voor de Braziliaanse inheemse volkeren een enorme aanslag op hun grondrechten, zoals die zijn voorzien in de federale Grondwet van 1988. Die bepaalt dat het uiteindelijk besluit om een gebied definitief aan inheemse volken en quilombolas (nazaten van gevluchte Afrikaanse slaven) toe te kennen (demarcatie) exclusief is voorbehouden aan de president van het land. Pas met zijn of haar handtekening, een zogenoemde homologação, wordt een definitieve toekenning van voorouderlijk land bevestigd.

Foto: Antonio Araújo/Câmara dos Deputados

Een doorn in het oog van grote ondernemers uit de Braziliaanse mijnbouw- landbouw- en energiesector. In 2000 werd dan ook een grondwetswijzigingsvoorstel ingediend om deze homologação niet door de president maar in het Congres te laten plaatsvinden, de inmiddels beruchte PEC-215. Jarenlang lag het in de la, maar na de parlementsverkiezingen van 2014 zag de agrarische factie, de bancada rural, haar kans schoon. De rechts-conservatieve oppositie behaalde een ruime meerderheid in het Braziliaanse Congres en werd PEC-215 uit de mottenballen gehaald. Gisteren stemde een speciale kamercommissie voor de demaractie van inheemse gebieden met 21 stemmen voor en 0 tegen voor de PEC. De linkse partijen waren uit protest tegen het voorstel voor de stemming de zaal uitgegaan.
PEC-215 voorziet dus in een grondwetswijziging waarin de homologação van quilombos, inheemse en natuurgebieden uit handen van de uitvoerende macht wordt genomen en in die van de wetgevende macht terecht komt. Daarnaast is er aan de PEC een andere bepaling vastgeknoopt waarin uitbreiding van reeds gedemarceerd gebied verboden is. Ook deze bepaling, een voorstel van een PMDB-afgevaardigde uit Paraná, werd gisteren in de commissie aangenomen.
De PEC voorziet in een financiële schadeloosstelling voor grote boeren die gedwongen worden om een te demarceren gebied te verlaten, ook als zij van tevoren reeds wisten dat zij zich op inheems gebied gingen vestigen. Daarnaast is er de bepaling waarin 5 oktober 1988, de dag dat de federale Grondwet werd aanvaard, als markeringspunt wordt gezien voor het al dan niet in behandeling nemen van een demarcatieverzoek. Dit betekent dat inheemse volkeren en quilombolas geen recht op hun land hebben als zij zich daar op 5 oktober 1988 niet bevonden. Dit impliceert o.a. dat al die inheemse gebieden die onder de militaire dictatuur (1964-1985) zijn ontruimd nooit meer voor demarcatie in aanmerking komen.
Het spreekt vanzelf dat de inheemse volkeren en de quilombo-gemeenschappen fel tegen die voorstel gekant zijn en laten hun proteststem horen, zowel in de hoofdstad Brasília als bijvoorbeeld ook tijdens de Inheemse Wereldspelen die op dit moment in Palmas, de hoofdstad van de deelstaat Tocantins, gehouden worden. Het historische demarcatieproces in Brazilië zou geheel tot stilstand komen en ruimte geven aan de expansieplannen van ondernemers uit de agrarische, mijnbouw- en energiesector. Daarnaast wordt er gevreesd voor een grote toename van gewelddadige conflicten tussen commerciële bedrijven en de betreffende volkeren.
Het betreft een grondwetswijziging, wat betekent dat de PEC-215 nu in het Huis van Afgevaardigden ter stemming zal worden gebracht, waarbij 3/5 van de gedeputeerden, welgeteld 308 van hen, ermee in moeten stemmen. Vervolgens zal de senaat zich er over moeten buigen, waarbij 49 senatoren zich voor een wijziging moeten uitspreken voor aanname ervan. Omdat het een grondwetswijziging betreft heeft de president constitutioneel gezien geen vetorecht. Tegenstanders van PEC-215 rest dan alleen nog de gang naar het federale hooggerechtshof die de wijziging zou kunnen verwerpen als men meent dat deze ongrondwettig is en de rechten van de inheemse volkeren aantast.