Op 21 december van het vorig jaar ondertekende president Lula het decreet dat voorziet in een vernieuwd Nationaal Mensenrechtenprogramma (Programa Nacional de Direitos Humanos) en had daarmee direct in een keer de strijdkrachten, de kerk, de pers en de agrobusiness in de gordijnen gejaagd. Het programma, waarin Amnesty International bijna al haar voorstellen en suggesties voor verbetering van de mensenrechtensituatie in Brazilië een-op-een ziet terugkeren, blinkt dan ook uit in progressiviteit.
Ga maar na: annulering van de amnestiewet, die militairen en politiemensen die zich tijdens de militaire dictatuur schuldig hebben gemaakt aan marteling en "verdwijningen" aan vervolging blootstelt; de oprichting van een Waarheidscommissie, teneinde de Brazilianen met hun bloedige verleden in het reine te laten komen; grootschalige landhervorming, waarbij de machtige agrobusiness land moet inleveren voor de kleine (landloze) boeren; introductie van het homohuwelijk en de decriminalisering van abortus, enorme vloeken in de RK-kerk; en last but not least nieuwe mediawetgeving teneinde de (politieke) macht van de grote mediamagnaten te kunnen breken.
Ten aanzien van de pers, de kerk en de agrolobby zal door de regering-Lula naar het zich laat aanzien geen enkele consessie worden gedaan, maar het conflict met de strijdkrachten liep daarentegen heel hoog op. Het leidde tot crisis in het kabinet, waarbij minister van defensie Nelson Jobim (gesteund door de drie hoogste militairen) regelrecht tegenover Paulo Vanucchi, minister voor de rechten van de mens en coördinator van het programma, kwam te staan. Wat de strijdkrachten vooral stak was het feit dat "mensenrechtenschendingen" in een adem werden genoemd met de politieke repressie van de jaren '63-'85 van de vorige eeuw en het verbod op het vernoemen van openbare ruimte en gebouwen naar legerofficieren uit die jaren. De strijdkrachten voelden zich ten diepste vernederd. De eerste reactie van het leger was de blokkade van een afspraak tussen Lula en zijn Franse collega Nicolas Sarkozy over de aanschaf van nieuwe Franse jachtvliegtuigen. Door haar voorkeur uit te spreken voor de Zweedse Saab Grippen zette de legertop president Lula voor een lastig probleem.
President Lula moest dus wel ingrijpen. Onder het mom van een drukke agenda in december en daardoor de onmogelijkheid voor de president om naar de details van het mensenrechtenprogramma te kijken wist zijn staf hem in een dusdanige positie te manoevreren dat hij wederom, als zo vaak als reddende engel kon worden binnengehaald. Lula bereikte een compromis tussen Jobim en Vanucchi, waarbij de gewraakte regel waarin mensenrechtenschendingen en politieke repressie aan elkaar waren gekoppeld uit elkaar werd gehaald. Dit liet namelijk de ruimte voor Vanucchi om militairen die misstanden hebben begaan alsnog te laten vervolgen en voor Jobim/strijdkrachten om ook het "geweld van links" aan de grondig onderzoek te kunnen onderwerpen.
Op de valreep van zijn laatste regeerperiode lijkt Lula met zijn ambitieuze mensenrechtenprogramma zijn linkse critici en maatschappelijke bondgenoten als de vakbond CUT en de landlozenbeweging MST, die aanvankelijk teleurgesteld leken door de eerste neoliberale regeringsdaden van de president, op haar wenken te bedienen en op mensenrechtengebied (althans op papier) een flinke erfenis na te laten.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten