Probleem: vrijzinnig-democraat in Brazilië

Niets is zo lastig dan in Brazilië op zoek te gaan naar een equivalent van D66. Mocht ik op dit moment in Brazilië kiesgerechtigd zijn ik zou het mijn god niet weten. Naar het zich laat aanzien bestaat er geen aparte politieke partij voor vrijzinnig-democraten, evenmin voor sociaal-liberalen. Althans, ik heb 'm nog niet kunnen vinden.
Een van de problemen is het gegeven dat er binnen het Braziliaanse bestel geen echte politieke partijen zijn in de betekenis zoals wij die in West-Europa kennen. De PT/Partido dos Trabalhadores en kleinere linkse partijen als P-SOL en de PCdoB/Partido Comunista do Brasil vormen hier een uitzondering op. Zij kennen een gedegen partijstructuur en een samenbindende ideologie. De andere politieke partijen zijn meer vehikels voor individuele politici uit voornamelijk de (centrum-)rechtse hoek, die door samengaan in een partij de grootst mogelijke electorale (en meestal financiële) winst kunnen behalen. Het overstappen van de ene naar de andere partij was tot voor kort schering en inslag, maar wordt door recente wetgeving, teneinde een gedegen partijpolitiek democratisch systeem op te kunnen bouwen, ernstig bemoeilijkt.
Mijn grote raadsel in dit opzicht is de groene partij van het land, de PV (Partido Verde). Deze partij lijkt bij benadering D66 het meest te benaderen: democratisch, groen en liberaal in sociaal-economisch opzicht. De vergelijking met GroenLinks ligt voor de hand, maar ook daar gaat het mank.
De PV is uitgesproken tegen abortus en heeft zich in het debat rond de annulering van de amnestie-wet, bij monde van partijkopstuk Alfredo Sirkis, conservatief uitgesproken. Kenmerkend voor de huidige positie van de PV is de positie van Fernando Gabeira. Deze man is voor de groenen lid in het federale Huis van Afgevaardigden in Brasília, maar heeft zich voor de deelstaatverkiezingen in Rio de Janeiro dit jaar kandidaat gesteld voor het gouverneurschap, met steun van de (centrum-)rechtse PSDB, DEM en PPS (Partido Popular Socialista, een erg rechtse club). Om het allemaal nog ingewikkelder te maken: Gabeira steunt in de eerste ronde van de presidentsverkiezingen Marina Silva (voormalig lid van de PT en ex-milieuminister in de regering-Lula), die zich op dit moment als PV-kopvrouw verbonden weet met de P-SOL (zeg maar de Nederlandse SP), maar die zich in de tweede ronde electoraal heeft verbonden aan de centrum-rechtse combinatie PSDB-DEM-PPS, die het presidentschap van José Serra ondersteunt.
Kortom: ik zou als Braziliaan op dit moment niet echt duidelijk kunnen kiezen. Waarschijnlijk niet sociaal-liberaal à la D66, maar dan toch maar sociaaldemocratisch.

Lula's grote sprong voorwaarts

Op 21 december van het vorig jaar ondertekende president Lula het decreet dat voorziet in een vernieuwd Nationaal Mensenrechtenprogramma (Programa Nacional de Direitos Humanos) en had daarmee direct in een keer de strijdkrachten, de kerk, de pers en de agrobusiness in de gordijnen gejaagd. Het programma, waarin Amnesty International bijna al haar voorstellen en suggesties voor verbetering van de mensenrechtensituatie in Brazilië een-op-een ziet terugkeren, blinkt dan ook uit in progressiviteit.
Ga maar na: annulering van de amnestiewet, die militairen en politiemensen die zich tijdens de militaire dictatuur schuldig hebben gemaakt aan marteling en "verdwijningen" aan vervolging blootstelt; de oprichting van een Waarheidscommissie, teneinde de Brazilianen met hun bloedige verleden in het reine te laten komen; grootschalige landhervorming, waarbij de machtige agrobusiness land moet inleveren voor de kleine (landloze) boeren; introductie van het homohuwelijk en de decriminalisering van abortus, enorme vloeken in de RK-kerk; en last but not least nieuwe mediawetgeving teneinde de (politieke) macht van de grote mediamagnaten te kunnen breken.
Ten aanzien van de pers, de kerk en de agrolobby zal door de regering-Lula naar het zich laat aanzien geen enkele consessie worden gedaan, maar het conflict met de strijdkrachten liep daarentegen heel hoog op. Het leidde tot crisis in het kabinet, waarbij minister van defensie Nelson Jobim (gesteund door de drie hoogste militairen) regelrecht tegenover Paulo Vanucchi, minister voor de rechten van de mens en coördinator van het programma, kwam te staan. Wat de strijdkrachten vooral stak was het feit dat "mensenrechtenschendingen" in een adem werden genoemd met de politieke repressie van de jaren '63-'85 van de vorige eeuw en het verbod op het vernoemen van openbare ruimte en gebouwen naar legerofficieren uit die jaren. De strijdkrachten voelden zich ten diepste vernederd. De eerste reactie van het leger was de blokkade van een afspraak tussen Lula en zijn Franse collega Nicolas Sarkozy over de aanschaf van nieuwe Franse jachtvliegtuigen. Door haar voorkeur uit te spreken voor de Zweedse Saab Grippen zette de legertop president Lula voor een lastig probleem.
President Lula moest dus wel ingrijpen. Onder het mom van een drukke agenda in december en daardoor de onmogelijkheid voor de president om naar de details van het mensenrechtenprogramma te kijken wist zijn staf hem in een dusdanige positie te manoevreren dat hij wederom, als zo vaak als reddende engel kon worden binnengehaald. Lula bereikte een compromis tussen Jobim en Vanucchi, waarbij de gewraakte regel waarin mensenrechtenschendingen en politieke repressie aan elkaar waren gekoppeld uit elkaar werd gehaald. Dit liet namelijk de ruimte voor Vanucchi om militairen die misstanden hebben begaan alsnog te laten vervolgen en voor Jobim/strijdkrachten om ook het "geweld van links" aan de grondig onderzoek te kunnen onderwerpen.
Op de valreep van zijn laatste regeerperiode lijkt Lula met zijn ambitieuze mensenrechtenprogramma zijn linkse critici en maatschappelijke bondgenoten als de vakbond CUT en de landlozenbeweging MST, die aanvankelijk teleurgesteld leken door de eerste neoliberale regeringsdaden van de president, op haar wenken te bedienen en op mensenrechtengebied (althans op papier) een flinke erfenis na te laten.

Brazilië - Begroting 2010

Ook in de Braziliaanse maatschappij draait het gehele politieke leven in feite om de federale begroting (Orçamento Geral da União). Politiek in Brazilië is niet te begrijpen als men geen begrip heeft van dit uiterst ingewikkelde proces. In een systeem dat draait op het concept van 'pork-and-barrel', waarbij afgevaardigden gekozen worden op voorwaarde dat zij de betreffende kiesdistrict optimaal uit de staatsruif laten meegenieten, is het opstellen van de begroting het moment bij uitstek om als politicus voor je kiezers te kunnen scoren en er daarnaast zelf electoraal (en financieel) beter van te worden.
Gisteren werd er weer een rituele stap in dit proces gezet. De voorzitter van het Huis van Afgevaardigden zond de concept-begroting naar de president terug, vergezeld met duizenden amendementen. President Lula heeft vervolgens vijftien dagen de tijd om tot een definitieve begroting voor 2010 te komen, wetende dat daarmee politieke allianties kunnen worden geconsolideerd en nieuwe worden gesmeed. Dat is vooral dit jaar van groot belang, omdat in oktober de verkiezingen voor het presidentschap, het Huis van Afgevaardigden, de senaat en de deelstaatgouverneurs zullen plaatsvinden.
Voor Brazilië-watchers een fascinerend proces, omdat aan de hand van de begroting zowel terug kan worden gekeken naar de politiek van gisteren als een blik kan worden geworpen op de politieke manoevreerruimte van de regering in het jaar dat komt.
Al op de dag van terugzending vlogen de regeringspartij PT (Partido dos Trabalhadores) en de oppositionele DEM elkaar dan ook (traditioneel) fiks in de haren. De laatste verzocht de kamervoorzitter de begroting aan te houden, omdat de zittende regering electoraal gewin zou nastreven door extra uitgaven voor het WK voetbal van 2014 als afleiding te gebruiken voor budgettaire onregelmatigheden. Terwijl de PT haar opponent er juist van beschuldigt dat deze R$1,8 miljard voor het wereldkampioenschap voetbal zou tegenhouden.
Het is verkiezingtijd en dan besef je je weer eens hoe bedaard dat tot voor kort in Nederland werd beleefd.

Raar Hollands fenomeen

Nederland haalt bijna nooit de Braziliaanse pers, maar vandaag wist dagblad Folha de São Paulo op zijn site te melden dat er in de oudejaarsnacht 400 personen wegens geweld en vandalisme door de politie zijn opgepakt. Een slechte beurt voor het Hollands imago in den vreemde. Weg het idyllische beeld dat veel Brazilianen koesteren van ons land.
Wat is dat toch met die rellen op feestdagen in Nederland? Een rondgang in de buitenlandse pers leert dat dit soort wangedrag tijdens oud-en-nieuw een exclusief Hollands fenomeen is. Slechts in Antwerpen kwam het elders tot grootschalige arrestaties wegens vechtpartijen.
In Duitse, Deense, Zweedse noch Franse steden komt dit gedrag op zo'n grote schaal voor. De media aldaar melden slechts gewonden door vuurwerk.
Het zal de combinatie van overmachtig alcohol- en drugsgebruik met de, ook in vergelijking met de ons omringende landen, enorme hoeveelheid vuurwerk zijn die mannen tot dit soort wangedrag verleidt.