Een tijdelijke dwaling?

Hoe vaak de vraag me de afgelopen dagen, met enige verbijstering in de stem, werd gesteld: "Stopt Amnesty wereldwijd met zijn acties op homorechten?" Gelukkig niet zeg! Waarna enige opluchting van de vragenstellers kan worden waargenomen.
Amnesty International haalde de afgelopen week de Nederlandse krantenkoppen met de mededeling dat de mensenrechtenbeweging heeft besloten per direct haar werkzaamheden ten behoeve van de LGBT-gemeenschap te stoppen. De homogemeenschap stond m.i. terecht op haar achterste benen. Het is een gemiste kans voor Amnesty om juist nu, in een tijd waarin de zwaar bevochten homorechten in Nederland minder vanzelfsprekend blijken te zijn dan lange tijd werd verondersteld. Een tijd waarin homorechten met name bij de oostelijke leden van de Europese Unie dagelijks met de voeten getreden worden en de Gay Pride's een baken van hoop zijn in de streng-katholieke en orthodoxe culturen van Oost-Europa zijn. Een tijd waarin er nog steeds Afrikaanse regeringsleiders zijn die publiekelijk beweren dat er op hun continent geen homoseksuelen zijn (want 'on-Afrikaans'), terwijl in de Latijnsamerikaanse landen een harde emancipatiestrijd wordt uitgevochten. LGBT-rechten zijn in tijden niet zo actueel geweest als juist nu.
Gelukkig gaat de internationale geleding voort in de strijd voor LGBT-rechten en lijkt de Nederlandse sectie, onder druk van interne bezuinigingen, geheel op zichzelf deze Alleingang te maken.
Ik prijs de dag als de Nederlandse Amnesty-sectie op haar besluit terugkomt en weer gaat investeren in een gedegen LGBT-structuur, teneinde al die actieve, kleine homo-organisaties in Nederland en elders in de wereld op volle kracht te kunnen ondersteunen in hun strijd.

Nieuw mandaat Frente Amplio in Uruguay

Vandaag zal in Uruguay José 'Pepé' Mujica officieel worden uitgeroepen tot winnaar van de presidentsverkiezingen. Deze werden zondag jongstleden gehouden en leverde een duidelijke overwinning op voor het Frente Amplio, een partij bestaande uit o.a. communisten, sociaal- en christendemocraten en onafhankelijken. De overwinning betekent een voortzetting van de zittende linkse regering, die de afgelopen jaren werd geleid door de populaire Tabaré Vázquez, met een kabinetsbeleid dat gekenmerkt werd door een neoliberale economische koers en de nodige veranderingen op sociaal gebied.
Mujica, gelieerd aan de factie van de MLT-Tupamaros (inderdaad afkomstig uit de stadsguerillabeweging uit de jaren '70 van de twintigste eeuw), zal weinig aan dit sociaal-economische beleid gaan veranderen. Het heeft Uruguay immers geen windeieren gelegd. Mujica is geen aanhanger van de radicaal-linkse lijn van de Venezolaanse agitator Hugo Chávez, maar bevindt zich eerder in het sociaaldemocratische kamp met de Chileense en de Braziliaanse socialisten.
Op mensenrechtengebied zal er in Uruguay niet zo erg veel veranderen. Het land heeft, behalve daar waar het het gevangeniswezen betreft, een redelijk goede staat van dienst op dit terrein. Het historisch hete hangijzer, de beruchte amnestiewet (Lei de Caducidad), werd in oktober, parallel aan de eerste ronde van de presidentsverkiezingen, door middel van een referendum door de Uruguayaanse bevolking in stand gehouden. Het ziet er niet naar uit dat er m.b.t. de amnestiewet op korte termijn nogmaals naar de mening van de bevolking zal worden gevraagd.
Mujica heeft wel beloofd het abortusvraagstuk politiek weer op de agenda te zullen zetten, nadat dit vorig jaar door het parlement werd aangenomen, maar daarna pijnlijk werd getroffen door een veto van president Tabaré Vázquez.
Amnesty International zal zijn regering daar aan houden en er tevens op letten dat de mensonterende omstandigheden waarin gedetineerden in Uruguay zich bevinden zullen worden aangepakt.

Doos van Pandora

Brazilië is weer eens in de ban van een corruptieschandaal. Het onderzoek van de federale politie heeft de naam Operação Caixa de Pandora (Operatie Doos van Pandora) gekregen en dat belooft op zich al weinig goeds.
Een corrupte handeling staat in Brazilië bijna nooit op zichzelf. Altijd blijken er meerdere personen en instellingen bij betrokken te zijn, waarbij de gaandeweg steeds hogere kringen onder de aandacht van justitie komen. De pers lust er altijd pap van, waardoor politieke gevolgen niet uit kunnen blijven.
Ditmaal betreft het de deelstaatgouverneur van het Federaal District, José Roberto Arruda. Lid van de DEM, een partij op de rechtervleugel van de Braziliaanse politiek, en een van de belangrijkste oppositiepartijen tegen de zittende regering-Lula. Arruda zou in ruil voor overheidsopdrachten geld hebben aangenomen van een aantal bedrijven en hiermee in het parlement van het Federaal District belangrijke steun voor zijn regering hebben gekocht. De gouverneur doet de beschuldigingen af als leugens en laster, ware het niet dat er tijdens het politieonderzoek wel erg belastend videomateriaal is verschenen. Op die banden is te zien hoe de gouverneur geld aanneemt en uit de dialoog duidelijk wordt dat hier een illegale handeling plaatsvindt. (Het is toch altijd verbazingwekkend dat dit soort beelden gemaakt kunnen worden, ditmaal door een voormalig medewerker van Arruda.)
Een voor een trekken zijn coalitiepartijen zich terug uit de huidige deelstaatsregering, terwijl de oppositie in samenwerking met de vakbonden en de orde van advocaten een impeachment-procedure voorbereiden.
Maar naar nu blijkt bestaat er ook belastend materiaal die tot landelijke politieke repercussies zouden kunnen gaan leiden. Een viertal federale afgevaardigden zou ook geld van Arruda hebben aangenomen. Vier leden van de PMDB, de politieke bondgenoot van president Lula, waaronder niet de minste: kamervoorzitter Michel Temer, beoogd vice-president als de PT-kandidaat (Dilma Rousseff) de presidentsverkiezingen van 2010 zou winnen. Hij ontkent natuurlijk in alle toonaarden en spreekt van een kwaadaardig complot. Vooralsnog geniet hij het voordeel van de twijfel, maar zijn imago heeft een deuk opgelopen.
Maar ook de verkiezingsmachine van José Serra kan last van het schandaal krijgen. Zijn partij PSDB is sinds jaar en dag een trouwe bondgenoot van de DEM (voorheen de PFL) en zij trekken samen op voor de kandidatuur van Serra. Alhoewel de PT bij monde van haar partijvoorzitter inmiddels verzekerd heeft geen electoraal gewin uit de zaak te willen trekken (de socialisten zitten zelf nog steeds met een aantal corruptiezaken in hun maag) ziet het ernaar uit dat corruptie ook tijdens de aanstaande campagnes weer een rol zullen gaan spelen.

Het einde van een Braziliaanse mythe

De Brazilianen beleven historische dagen. Na tien jaar parlementaire beraadslagingen is de afgelopen week in het federale Huis van Afgevaardigden het Estatuto da Igualdade Racial aangenomen, een statuut waarin voor het eerst in de geschiedenis officieel wordt erkend dat er in Brazilie zoiets als rassendiscriminatie bestaat. De goedkeuring door de Senaat, later dit jaar, heet een formaliteit te zijn. De geesten zijn er rijp voor.
Hiermee komt er formeel een einde aan een mythe, die in de jaren '30 van de vorige eeuw gestalte kreeg door het werk van de socioloog Gilberto Freyre uit Pernambuco. Hij ontvouwde in zijn meesterwerk Casa Grande & Senzala (Grote Huis en Slavenhut) het idee van Brazilie als een raciale democratie, waarin de Braziliaanse samenleving haar unieke oorsprong zou vinden in het historisch harmonieus samengaan van de verschillende ethnische groeperingen. Dientengevolge bestond er in zijn visie dan ook geen rassenongelijkheid. Een stellingname die nadien door de blanke elite van het land gretig werd overgenomen en van overheidswege, met name tijdens de militaire periode van 1964 tot 1985, decennialang werd gepropageerd. In Brazilie bestonden geen racisme en raciale vooroordelen, zo luidde de boodschap.
In werkelijkheid is Brazilie een van de meest racistische landen ter wereld. Okee, er waren dan wel geen rassenwetten, maar in het alledaagse leven heeft de zwarte bevolking (na Nigeria het land met de grootste Afrikaanse bevolking) het zwaar voor haar kiezen gekregen. Beperkte toegang tot de arbeidsmarkt, de media en het hoger onderwijs. Een hoog aandeel van met name zwarte jongeren in de moordcijfers van de grote steden, inclusief het aantal doden door excessief politiegeweld. Discriminatie op de woningmarkt en binnen de gezondheidszorg.
De emancipatiestrijd van de zwarte bevolking in Brazilie is indrukwekkend te noemen en vindt haar voorlopige bekroning in de aanname van het nieuwe statuut. Het is tekenend dat alleen al de officiele erkenning van racisme zo lang op zich heeft laten wachten.
Het statuut kent zo haar tekortkomingen, met name op het gebied van positieve discriminatie binnen onderwijs/media en de positie van de quilombo's (gemeenschappen van in de slaventijd weggelopen zwarte arbeiders), maar het begin is er. De blanke Braziliaanse bovenlaag heeft voor het eerst de ogen niet gesloten voor een duister aspect van haar snel veranderende maatschappij.