Eergisteren ging in Brazilië het wereldkampioenschap voetbal van start. Stel je voor, de beste voetbalteams van de wereld die vier weken lang hun kunsten zullen gaan vertonen in een van de meest voetbalgekke landen ter wereld. Langzaamaan kleuren de Braziliaanse straten geel en groen en worden de shirts van de Seleção, het Braziliaanse elftal, uit de kast getrokken.
Maar de droom van de Wereldvoetbalbond FIFA en de Braziliaanse regering om het voetbal en het land internationaal zonnig en swingend op de wereldkaart te zetten, werd wreed verstoord door de keiharde werkelijkheid waar de Braziliaan dagelijks mee te maken heeft. Uit onvrede met de miljoeneninvesteringen die met de bouw van de stadions en de infrastructuur gepaard gingen en met de corruptie, het slechte onderwijs en de soms erbarmelijke gezondheidszorg gingen duizenden Brazilianen het afgelopen jaar de straat op om hun ongenoegen te ventileren.
De reactie van de autoriteiten liet niet op zich wachten. De politie werd opgetrommeld om de protesten letterlijk de kop in te drukken. De Braziliaanse politie bleek totaal geen ervaring te hebben met begeleiding van in essentie vreedzame massademonstraties. De bestaande en beruchte oorlogsmentaliteit van de militaire politie stak in een reflex de kop op. Het gevolg: honderden gewonden door roekeloos traangasgebruik, rubberkogels en excessieve inzet van pepperspray. Plus honderden willekeurige arrestaties op basis van wetgeving tegen criminele organisaties en terreurdaden.
Politie voor de rechter
En de politie komt ermee weg. Straffeloosheid is de nagel aan de doodskist van de mensenrechten.
Maar het kan verkeren. Deze week werden twee agenten van de militaire politie in Rio de Janeiro officieel aangeklaagd wegens criminalisering van vreedzame betogers. Heuglijk nieuws. Met dank aan de mobiele telefoon en de sociale media. De eerste legde minutieus vast hoe een politieagent een scholier sommeert de inhoud van zijn rugzak te laten zien en daarbij in het tumult een explosief bij de jongen zijn voeten gooit, om hem vervolgens op te pakken wegens verboden wapenbezit. De tweede zorgde ervoor dat onderstaand filmpje viraal ging in Brazilië en de autoriteiten wel op moesten treden tegen de agenten.
Maar helaas, dit lijkt een incident. Als er geen camera in de buurt was geweest of als de opname minder duidelijk de kwade opzet van de politieagenten in beeld had gebracht, waren ook zij vrijuit gegaan.
De Braziliaanse politie heeft een zeer slechte reputatie als het gaat om ordehandhaving en criminaliteitsbestrijding. Willekeurige arrestaties en koelbloedige moorden op vermeende criminelen zijn aan de orde van de dag. Dagelijks vallen er in Brazilië gemiddeld vier doden door politiegeweld, waarbij het opvalt dat het vooral om zwarte jongens tussen de 14 en 25 jaar gaat.
Een trapveldje in Salvador
Neem nu de zaak van Jorge Lázaro uit Salvador da Bahia, de stad waar Oranje vandaag zijn openingswedstrijd tegen Spanje zal afwerken. Zijn zoon Ricardo Mattos dos Santos begaf zich in 2008 ook op een voetbaltrapveldje in de stad. Hij werd er op klaarlichte dag door een viertal mannen aangehouden en in koele bloede doodgeschoten wegens de diefstal van een fiets van de zoon van een politieman. Sinds die dag worden Jorge Lázaro en zijn gezin stelselmatig met de dood bedreigd. De vader probeert namelijk recht te halen voor zijn zoon en de daders achter slot en grendel te krijgen. In 2013 resulteerde dit in de ontvoering en de dood van een andere zoon, Enio.
Amnesty International zet zich in voor de zaak van Jorge Lázaro. Het is een van de vele zaken die een genadeloos licht werpen op het rauwe, alledaagse brute geweld van de Braziliaanse politie achter de façade van de pracht, kleur en samba die het land tijdens het wereldkampioenschap voetbal naar de buitenwereld wil etaleren.
