Stand van zaken moordproces Dorothy Stang

Op 12 februari 2005 werd in Anapu, een stadje in het binnenland van de deelstaat Pará, de 73-jarige Amerikaanse non Dorothy Stang met zes kogels om het leven gebracht. De moordaanslag leidde tot grote nationale en internationale verontwaardiging. Stang zette zich reeds decennialang in voor de rechten van de landarbeiders in de regio en was daarnaast een vooraanstaand activiste waar het ging om een duurzaam beheer van het Amazone-regenwoud. Ingegeven door de urgentie die ook de regering-Lula aan de zaak hechtte werd de civiele politie werd in haar onderzoek naar de moord bijgestaan door manschappen van de federale politie en de militaire strijdkrachten. Al snel kwamen dan ook de vijf verdachten voor de moordaanslag in beeld: de grootgrondbezitters Vitalmiro Bastos de Moura (Bida) en Regivaldo Pereira Galvão (Taradão) als opdrachtgevers, Rayfran das Neves Sales en Clodoaldo Carlos Batista als moordenaars en Amair Feijoli da Cunha als bemiddelaar tussen de voorgaande vier. De berechting van de laatste twee (het voetvolk) verliep snel. Amair zag zijn straf met eenderde verminderd wegens meewerking in het onderzoek en werd tot 18 jaar gevangenisstraf veroordeeld, terwijl Clodoaldo wegens medeplichtigheid voor 17 jaar achter de tralies verdween. Rayfran bekende al tijdens zijn eerste proces in 2005 schuld en werd door een juryrechtbank tot 27 jaar veroordeeld. Omdat de Braziliaanse wet voorschrijft dat eenieder die in een moordzaak tot meer dan 20 jaar detentie wordt veroordeeld het recht heeft op een tweede proces werd zijn veroordeling in de loop van de jaren voortgezet, maar telkenmale door juridische trainering van de verdediging tot op de dag van vandaag uitgesteld. En dan de grote jongens, Bida en Taradão. Over laatstgenoemde kan ik kort zijn. Hij loopt vandaag de dag nog vrij rond, in afwachting van het proces tegen hem dat eind deze maand zal beginnen (5 jaar na dato!). Maar Vitalmiro Bastos de Moura werd het gezicht van de moordaanslag. Hij werd reeds in mei 2007 door een juryrechtbank tot 30 jaar gevangenisstraf veroordeeld, maar tijdens zijn verplichte tweede proces een jaar later werd hij geheel onverwachts door de zittende jury vrijgesproken. Dit leidde tot grote verontwaardiging buiten de rechtszaal en uiteindelijk na hoger beroep door het OM tot een nieuwe arrestatie van Bida in februari 2009. Afgelopen maandag was het dan uiteindelijk zover: Bida werd door een juryrechtbank in de hoofdstad Belém do Pará definitief veroordeeld tot 30 jaar detentie voor de moord op Dorothy Stang. Maar zoals wel vaker in dit soort rechtszaken in Brazilië: wordt vervolgd.

Feijoada completa

Op verzoek, het recept voor een feijoada completa.

Voor 10 personen Een nacht marineren

1,5 kilo zwarte bonen
500 gram soepvlees
1-2 varkenstongen (eventueel gerookt)
500 gram gedroogd vlees
500 gram varkenslende
150 gram gerookte spek
750 gram lingüiça (chorizo)
1 varkenspoot
1 varkensoortje
1 varkensstaart
Olie
6 uien
8 teentjes knoflook
1 sinaasappel
3 laurierbladeren
Zout en peper

Voor de marinade
3 eetlepels wijnazijn
3 teentjes knoflook
2 theelepels zout
3 theelepels peper

De gewassen bonen in ruim water een nacht laten weken. Eveneens een avond van te voren de verschillende vleessoorten in een marinade van wijnazijn, geplette teentjes knoflook, zout en peper leggen.
De volgende dag in een grote pan in een beetje olie 2 kleingesneden uien en 3 geplette teentjes knoflook aanbakken, de zwarte bonen met het weekwater toevoegen en op laag vuur anderhalf uur laten koken. (Eventueel water gaandeweg toevoegen.)
In een andere pan 4 grote, in ringen gesneden uien, 5 geplette teentjes knoflook en de laurierbladeren in olie fruiten tot de uienringen zacht en glazig zijn. De verschillende vleessoorten om de tien minuten, in de volgorde van het recept toevoegen. Let hierbij op de gaartijden van het vlees! Alles laten smoren. Het vlees moet uiteindelijk zeer zacht zijn, maar mag niet uit elkaar vallen. Na ongeveer anderhalf uur het vlees, de worstjes en de andere ingrediënten in de bonenpan gieten en alles tezamen nog eens 1,5 tot 2 uur op laag vuur laten pruttelen. Af en toe even doorroeren. Eventueel met peper en zout verder op smaak brengen. De bonen moeten zacht zijn, maar mogen niet verkookt worden, en de bouillon moet rijkelijk en gebonden zijn. Let er evenwel op dat de feijoada geen soep geworden is!!! Tijdens het koken een geschilde sinaasappel toevoegen. Hierdoor vermindert het vetgehalte.

Bom apetite!

Inmiddels bij de buren

Vandaag een uitstapje naar de buren, naar Paraguay. Daar lijkt de politieke arena, zoals te verwachten was bij het aantreden van de linkse president Fernando Lugo in een land waar de heersende rechts-conservatieve maatschappelijke structuren nog in volle glorie bestaan, volledig gepolariseerd te zijn.
De conservatieve oppositie heeft de president en zijn linkse blok (Frente Guasu, Guaraní voor Volksfront, te vergelijken met de Frente Amplio in Uruguay) dan ook in een allesverlammende politieke houdgreep genomen. Waar Lugo het trouwens zelf naar heeft gemaakt. Hij was in een vorig leven bisschop binnen de rooms-katholieke kerk, die tijdens zijn priesterschap een hele reeks kinderen (bij verschillende vrouwen) op aarde gezet blijkt te hebben. Het is zijn Achilleshiel geworden. Telkens als zijn regering vergaande hervormingen op politiek en sociaal gebied in gang wil zetten dreigt de oppositie met een formele afzettingsprocedure. Dit verlamt vervolgens elke dialoog, noodzakelijk om toch maar iets voor elkaar te kunnen krijgen in een land dat in vele opzichten qua maatschappelijke problemen op Brazilië lijkt: een enorme ongelijkheid in eigendomsverhoudingen (80% van het vruchtbare land is in handen van 1% van de bevolking, terwijl 85% van de boeren het met 6% te doen heeft) en sociaal-economische problemen binnen de grote groep van de inheemse bevolking en landloze boeren.
De aanhang van president Lugo dreigt inmiddels haar geduld te verliezen. Radicale volgelingen kijken reeds met een schuine blik naar de links-populistische Venezolaanse president Hugo Chávez c.s. en schofferen de Amerikaanse ambassade in de hoofdstad Ascunción met onbesuisde uitspraken. Vervolgens zet de regering-Obama Paraguay naast Honduras op de lijst van risicolanden die achter Caracas zou kunnen gaan aanlopen, terwijl president Lugo zelf vreest eenzelfde lot als zijn Hondurese collega Manuel Zelaya, die na een staatsgreep politiek werd uitgeschakeld.
Fernando Lugo wist bij zijn aantreden dat het met zijn hervormingsagenda niet gemakkelijk zou gaan, maar nu lijken zijn rechts-conservatieve tegenstrevers hem op een wel heel eenvoudige wijze politiek machteloos te maken.

Wat wil Lula?

Wat gaat de immens populaire president Lula (bijna 80% van de Braziliaanse ondervraagden ziet hem zitten) doen na de verkiezingen? Dat is de vraag die Brazilië op dit moment bezighoudt. Aangezien hij heeft aangegeven de federale grondwet niet te willen veranderen gaat hij niet voor een derde aansluitende termijn. Maar afgelopen vrijdag gaf hij wel aan "op de helft van zijn politieke carrière te zitten'. Wat wil Luiz Inácio Lula da Silva?
Geruchten zeggen dat bij een overwinning van José Serra, kandidaat van de tegenpartij PSDB, hij zijn rol als oppositieleider wil gaan spelen en over vier jaar wél voor een derde termijn te willen gaan. Mocht zijn protegé Dilma Rousseff de presidentsverkiezingen winnen dan zou, volgens het Spaanse dagblad El País, een ministerschap, meer concreter het voorzitterschap van een tweede Petrobrás (de belangrijkste aardoliemaatschappij van het land) voor de hand liggen. Gezien zijn internationale ambities lijkt ook een internationale functie tot de mogelijkheden te behoren.
Wat wil Lula? Ik heb werkelijk geen flauw idee. Het lijkt me voor hem, gezien zijn populariteit, niet echt een gemakkelijke keuze.

Vergonha

Ik wilde dit weekeinde een stukje bloggen over de vele uitbundige rooms-katholieke paasfestiviteiten in Brazilië, maar wegens de schandalige manier waarop die kerk met de seksuele escapades van haar personeel omgaat doe ik het genootschap een tijdje in de ban. Als troost een Braziliaans recept:

Torta de Sardinha e Queijo

Voor 6 personen

Voor het deeg:
2 bekers volle melk
3 eieren
1 beker olie
1 bouillonblokje
1,5 beker meel
1 pakje bakpoeder


Voor de vulling:
1 blikje sardientjes
3 tomaten
1 kleine ui
Olie
Oregano
Zout, peper
150 gr. jonge kaas
1 klein blikje palmharten (of als vervanging asperges)

Melk, eieren, olie en bouillonblokje met een garde vermengen, Beetje bij beetje het met bakpoeder vermengde meel toevoegen en tot een deeg kneden.
De in schijven gesneden tomaten en ui met olie, oregano, zout en peper kruiden. Bodem en wand van een ovenschaal met 2/3 van het deeg bekleden en een voor een tomaten/ui, sardientjes, kaas en palmharten toevoegen. Alles met de rest van het deeg bedekken en bij 250 graden circa 50 minuten in een oven bakken.

Bom apetite!

Once upon a time in the Brazilian West

Voor de buitenwereld leek de rust weergekeerd in het zuidwesten van de deelstaat Pará, in de volksmond het Wilde Westen van Brazilië genoemd. Het is een gebied waar reeds decennia grote fricties bestaan tussen enerzijds landarbeiders en (landloze) boeren en anderzijds het grootkapitaal, de grootgrondbezitters (fazendeiros) en grote ondernemingen. Spanningen die leiden tot dagelijkse bedreigingen aan het adres van boerenleiders en mensenrechtenactivisten ter plekke en waar zo nu en dan doden bij vallen. Het regionale justitieel apparaat is zwak en vaak corrupt, waardoor de opdrachtgevers tot de moorden in negen van de tien gevallen uiteindelijk straffeloos vrijuit gaan. Volgens de Comissão Pastoral da Terra, een kerkelijke organisatie die zich bezighoudt met de Braziliaanse landproblematiek, hebben sinds 1971 ruim achthonderd mensen in Pará in deze kwestie een gewelddadige dood gevonden.
Pará was de laatste dertig jaar derhalve veelvuldig voorpaginanieuws in Brazilië. Het geweld rond het stadje Xinguara had reeds in de jaren '80 en '90 geleid tot nationale consternatie na de moord op vakbondsleider João Canuto de Oliveira en later zijn drie zoons, gevolgd door de slachting van Eldorado dos Carajás in 1986. Deze moordpartij door de militaire politie, waarbij in opdracht van lokale grootgrondbezitters en deelstaatpolitici 19 landloze boeren de dood vonden en meer dan 60 zwaargewond raakten, heeft de conflicten in Pará ook internationaal op de kaart gezet. In mijn eerste jaren voor Amnesty International was dit het item waar ik lange tijd mee in touw ben geweest en waar vele Amnesty-groepen jarenlang tientallen brieven voor hebben geschreven.
De volgende moordpartij die internationaal de aandacht trok (de moord in opdracht van een machtige fazendeiro op de Amerikaanse non Dorothy Stange in Altamira) voltrok zich pas negen jaar later. Hierdoor zou de illusie kunnen ontstaan dat het in die tussentijd in de regio rustig is geweest. Maar de spanningen in Pará zijn al die tijd om te snijden gebleven. Met name rond het justitieel onderzoek naar de daders (vaak huurmoordenaars, pistoleiros) van de moordaanslagen en hun opdrachtgevers.
Deze week werd Pedro Alcântara de Souza het volgende slachtoffer in de reeks. Deze boerenleider werd in het stadje Redenção op klaarlichte dag met vijf kogels door het hoofd om het leven gebracht. De politie zoekt de verdachten in de bekende hoek van ontevreden grootgrondbezitters. Het zou me niets verbazen als ik morgen een nieuwe bliksemactie van ons Amnesty-hoofdkantoor in Londen binnenkrijg en oude tijden, termen en begrippen weer gaan herleven. De rust is in Pará en huize-Duys nog lange niet teruggekeerd.

Nederlands duo fleurt favela in Rio de Janeiro op

Twee Nederlandse kunstenaars (Jeroen Koolhaas en Dré Urhahn) hebben zich na activiteiten in de favela Vila Cruzeiro aan een nieuw project in Rio de Janeiro gewaagd: het in zestien vrolijke kleuren schilderen van 34 huizen in Morro Santa Marta, in Botafogo. Leidende gedachte achter het project is het vergroten van het zelfbewustzijn van de bewoners van deze favela. Er werken dan ook een dertigtal bewoners van de wijk aan het project mee.