Maggie's Ilhas Malvinas

Met het overlijden van Margaret Thatcher vandaag komen de beelden van de Falkland-oorlog weer automatisch op het netvlies. In april 1982 voerde Argentinië een invasie uit op de Falkland-eilanden (in Argentinië en Brazilië de Malvinas genoemd). De Argentijnse bevolking was al generaties lang onderwezen dat deze eilanden, evenals Zuid-Georgië en de Zuid-Sandwich-eilanden, tot hun land behoren en dat de Britten als een koloniale macht daar in het verleden onrechtmatig bezit van hebben genomen. De heersende militaire junta van die dagen zag de kans schoon om van dat nationalisme gebruik te maken en het zich meer en meer roerende volk weer achter zich te krijgen. De strijd eindige twee maanden later met een Argentijnse nederlaag. De Falklands bleven Brits en de Argentijnse junta verspeelde veel krediet bij de bevolking. Er waren vandaag in de media zelfs ironische commentatoren te horen die het voorstel deden om in Buenos Aires een standbeeld voor The Iron Lady op te richten voor haar bijdrage aan het herstel van de democratie in Argentinië in 1983. Geen standbeeld dus, maar wel een eigen feestdag. De bewoners van de Falkland-eilanden vieren sind 1992 elk jaar op 10 januari Margaret Thatcher Day (foto).

Maar waar stond Brazilië eigenlijk in dit conflict? Eenvoudigweg gezegd als een persoon achter de Argentijnen. Het Braziliaanse militaire bewind onder president generaal João Baptista Figueiredo sprak direct na de invasie de hoop uit dat de Britten via onderhandelingen de eilanden aan Argentinië zouden teruggeven. Maar er werd niet alleen lippendienst aan de militaire broeders in het zuiden bewezen. Op 3 juni 1982 onderschepten Braziliaanse jachtvliegers een Britse bommenwerper boven de Atlantische Oceaan na het bombarderen van Argentijnse stellingen op de Falklands. Het vliegtuig werd gedwongen een landing te maken in Rio de Janeiro en pas na diplomatieke onderhandelingen werden het toestel en de bemanning zonder wapens aan Londen teruggegeven. Die waren door de Brazilianen om tactische redenen gehouden.
Na de oorlog waren de diplomatieke betrekkingen tussen Groot-Brittannië en Argentinië verbroken en vervulden de Brazilianen tot 1990 de rol van representant van de buren in de UK. Het heeft de verhoudingen tussen beide landen, die historisch gezien altijd gespannen tot ronduit vijandig waren geweest, heel veel goed gedaan. In de jaren '80 van de vorige eeuw werd het fundament gelegd voor de huidige Braziliaans-Argentijnse regionale en internationale samenwerking. Dit werd bezegeld in 1991 toen er formeel een einde kwam aan een onderlinge (nucleaire) wapenwedloop en het verdrag voor de oprichting van de economische vrijhandelsregio Mercosur werd getekend.

Ricardo Stuckert/AP

In een gezamenlijke verklaring op 3 augustus 2010 herbevestigde de Braziliaanse president Luiz inácio Lula da Silva de steun aan Argentinië in haar streven naar soevereiniteit over de Falkland- en Sandwich-eilanden, Zuid-Georgië en de territoriale wateren daarom heen. De offshore winning van aardolie door de Britten werd door Lula als onwettig en in strijd met antikoloniale bepalingen van de Verenigde Naties bestempeld. Brasília beschuldigt Londen er ook van haar macht als permanente vertegenwoordiger in de VN-Veiligheidsraad te misbruiken door continu te verhinderen dat dit specifieke kolonialisme-debat gevoerd kan worden.
Tijdens de Zuidamerikaanse Top in Georgetown/Guyana van 2010 werd er op aandringen van de Argentijnse presidente Cristina Fernández de Kirchner een resolutie aangenomen waardoor de aangesloten landen Britse schepen, varend onder de vlag van de Falkland-eilanden, uit solidariteit de toegang tot haar havens zal ontzeggen. Op basis van deze verklaring weigerde Brazilië in januari 2011 de toegang van het oorlogsschip HMS Clyde tot de haven van Rio de Janeiro en herhaalde minister van Defensie Nelson Jobim daarbij de Braziliaanse stellingname in het conflict. Na onderhandelingen definitieve teruggave van de Malvinas aan de Argentijnen.
De Falklands/Malvinas is een bilateraal conflict waaraan naar het zich laat uitzien niet snel een einde zal komen. Twee maanden geleden bepaalde de overgrote meerderheid van de bewoners van de Falkland-eilanden (met 3 stemmen tegen!) per referendum Brits staatsburger te willen blijven. Zo zullen de Brits-Argentijnse betrekkingen nog wel decennia gespannen blijven en zal er door de Braziliaanse solidariteit met Argentinië in de diplomatieke banden tussen Londen en Brasília altijd een kiem tot een conflict blijven bestaan.